Car amicos,

In le anno 1993 le participantes del Conferentia de Interlingua de Borne ha
discutite super un subjecto simile al thema que ha introducite Walter
Peterson in iste paginas. Post le conferentia io ha publicate un articulo
super iste thema in un numero de "Voce de Interlingua". Ecce le texto del
articulo.


TRADUCTION DE TEXTOS LITTTERARI

Durante le Conferentia de Interlingua in Borne il habeva un session
dedicate al traduction de textos litterari in interlingua. Pian Boalt de
Svedia ha introducite le subjecto per un definition del problema. Hic io
reproduce iste scripto de Pian Boalt e io adde mi commentario.

PIAN BOALT:
Traducer ab un lingua in un altere involve sempre decisiones linguistic
numerose. Durante le labor de transformar le texto - sia un obra technic,
sia un obra belletristic - on se senti sovente como un funambulo/a sur un
linea laxe, pendulante inter le voluntate de esser fidel al autor e le
desiro de transferer le message al lector in un modo si clar e incantator
que possibile. Isto concerne le selection de singule parolas e
constructiones adequate, como anque le stilo in general. Esque le processo
de traducer ab nostre respective linguas native in interlingua es plus
problematic que in altere lingua, proque nos con le traductiones
interlinguistic vole attinger culturas diverse? O ha nos forsan plus grande
possibilitates, viste que interlingua ha su radices in tante linguas? E
qual libertate ha nos de profitar de iste facto? In qual extension debe nos
acceptar nove parolas e nove constructiones? E qui sera le instantia
judicari?

Commentario de PIET CLEIJ:
Io opina que le traduction de textos litterari in interlingua in un certe
senso es plus difficile que le traduction de illos in su lingua materne.
Isto es causate per le facto que le traductor es obligate a renunciar a un
scala de expressiones e manieras de dicer que es typic pro un lingua
natural. Un traduction litteral del francese "ce travail me sort par les
 yeux", del anglese "they were at dragers drawn" o del germano "das schlagt
dem Fasz den Boden aus" es impossibile in interlingua, proque illos non
serea comprehensibile pro le personas qui non se ha familiarisate con le
linguas francese, anglese e german.

Tal sorta de locutiones es admissibile solmente si on los trova in formas
plus o minus identic in le linguas fonte de interlingua. Dunque un locution
como "il va sin dicer" es benvenite in interlingua, proque illo es
supportate per le linguas fonte.

Io constata dunque un restriction del possibilitates del traductor qui vole
traducer un texto in interlingua. Tamen, le facto que pro le interlinguista
le terreno del expressiones e locutiones acceptabile non se limita a un sol
lingua, ma in principio se extende a omne linguas, e non solmente al cinque
linguas fonte de interlingua, aperi perspectivas promittente pro le
traductor experte e habile.

Iste terreno alludite presenta un multitude de expressiones e locutiones.
Io cita un exemplo. Si on ha in italiano "attaccare una campanella alla
coda del gatto", in francese "attacher le grelot", in anglese "bell the
cat", in nederlandese "de kat de bel aanbinden", il me pare justificate de
seliger le phrase italian e dicer "attachar un campana al cauda del catto",
lo que es immediatemente comprehensibile pro un publico international, nam
le conto que ha producite iste phrase, es cognite in multe altere paises.

Io continua. In nederlandese il ha un maniera de dicer "Waar niets is,
verliest zelfs de keizer zijn recht", lo que on retrova approximativemente
in espaniol "donde no hay nada, el mismo rey pierde su derechos". Proque
non dicer in interlingua "ubi il (non) ha nihil, mesmo le rege (o:
imperator, como in nederlandese) perde su derectos (o: derecto, como in
nederlandese)?

Il ha casos que le linguas natural rende per un diversitate de manieras, ma
inter illos il ha sovente un maniera de dicer que es le plus apte pro un
usator de interlingua. Ancora un exemplo: In cata reunion il ha litteras e
documentos recipite que le presidente mentiona, ma que on non vole tractar.
Alora on dice in nederlandese "voor kennisgeving aannemen", in francese
"prendre acte de quelque chose", e in anglese "take note of something". Le
lingua italian pote inspirar nos a dicer in interlingua "leger, ascoltar e
passar a altere cosas".

Sovente le diverse linguas natural presenta plure bon possibilitates pro le
traductor. Inspirate per le lingua francese on pote usar le expression "le
initiation a interlingua", que es totalmente comprehensibile e dunque
acceptabile in interlingua. Ma si on se lassa inspirar per su dictionario
anglese, on pote dicer anque "le introduction a interlingua" o "le prime
passos in interlingua", equalmente acceptabile.

Io vole adjunger ancora un tal exemplo. In francese il ha "mur de la
chaleur", que on pote render in interlingua per "muro del calor". In
anglese il ha "heat barrier" e "thermal barrier", que nos da expressiones
in interlingua multo bon "barriera de calor" e "barriera thermal".

Mi conclusion es, que malgrado le restrictiones que ille incontra, un
traductor habile e competente pote haurir ab un reservoir quasi illimitate
de expressiones e locutiones. Io vole accentuar hic que anque manieras de
dicer non fundate super expressiones del linguas natural es acceptabile e
pote inricchir le prosa e poesia de interlingua, si illos es
comprehensibile e exprime ben lo que on vole dicer.

Salutes amical de
Piet Cleij