>From:    Andrew Juhasz <[log in to unmask]>
>Subject: Re: Que es le vocabulario de interlingua? (Attention: contine un
>question heretic!)
>
>CORRECTION
>in italiano haber es avere.
>isto non cambia que "haver" ha appoio de quatro linguas de fonte, durante
>que "haber" habe appoio solmente de un lingua de fonte (espaniol), e un
>lingua auxiliar (germanic).
>Dunque on deberea dicer que il es "haber" que es le parola mal, e on debe
>cogitar sur isto anomalie, como es possibile illo
>ha essite facte. Proque ha Gode e su co-travaliantes facte un error assi
>obvie? De plus, on debe cogitar sur isto, que si on ha facte tal error
>simple, forsan on ha facte plus errores.
>
>In facto, scribente iste message, io [ha] commenciate a penser super
>"DEBER", perque io pensava que iste parola es suspect tamben:
>
>It.: dovere
>F: devoir
>Port: dover
>E: must
>Esp: deber
>
>Mon dieu!
>"Deber" deberea esser "dever"
>Pardon, correction: "Deber" deverea esser "dever"...
>
>Seriosemente, quanto a "haber" pote alcuno me dicer proque Gode ha electe
>"haber" e non "haver" (proque le sol explication io pote poner es que illo
>(le election) era un acte *subjective* in vice de uno scientific).
>Quanto a lo que Janne ha scripte, io es totalmente de accordo.
>Que nos attende le discussiones de Linkoping.

Amicos,
   Evidentemente le novicios, como semper, vole discuter iste aspectos
linguistic de interlingua in interlng. Pro provider alcun historia de
interlng, io vole dicer que originalmente--e ora--interlng esseva create
pro personas a practicar e usar interlingua. E il sembla que semper
quando nove visitores a interlng comencia usar interlingua, illes
ha questiones super isto o aquelle parola o forma grammatical in
interlingua. Isto, io pensa es natural, e possibilemente il es impossibile
de interdicer lo, mais quando tal discussiones deveniva central al
gruppo, altere novicios ha venite e ha vidite iste totemente technic
discussion e ha essite repellite (al minus isto es lo que alcun del
veteres ha dicite) e ha quitate interlingua. Assi le prohibition e
interdiction ha essite introducite per le veteres contra discussiones
linguistic in interlng.  Que a facer?  Un altere lista ha essite create,
[log in to unmask] pro tal discussiones.  Ora io
pensa que iste gruppo es moderate, e le moderator es possibilemente
mal in sanitate e non active in le interrete.  Io non sape que. Mais
si tu pote, essayar junger se a iste gruppo.

In le interim, io va essyar responder al question que Andrew ha super
le rationamento pro 'haber'.

Si tu ha questiones como isto, tu debe studiar le methodologia de
interlingua que es usate in constatar su parolas e lor formas. Multo
de iste information es date in le Introduction al English-Interlingua
Dictionary [IED], mais il ha additional fontes de informationes, como
un manuscripto per E. Clark Stillman e Alexander Gode, scribite super
un machina a scriber in 1943 al IALA (Le International Association pro
le Lingua Auxiliar); e le General Report de IALA de 1945, que tu pote
trovar in le paginas de www.interlingua.com. Io invia a personas qui
se interessa in isto un CD con iste informationes.

Un importante principio que tu debe apprender super le vocabulario de
interlingua: On debe attender non solmente a parolas individual, mais
a parolas in familias derivational. Interlingua standardiza parolas
tal que lor radices e affixos es regular per tote le vocabulario ubi
tal affixos e radices es trovate. Isto crea le uniformitate in le
forma del vocabulario.

Le methodologia de interlingua essaya esser objective in su application.
Interlingua non es un creation de genios e lor personal conceptos de
lo que es desirabile in un lingua auxiliar. Interlingua es un essayo
a constatar e standardizar lo que es le vocabulos international in
le linguas europee. Proque le parolas de origine latin e romance,
ambe 'romanic', plus frequentemente es prestate a altere linguas
foras le gruppo romanic, durante que parolas de altere gruppos rarmente
es extendite a altere gruppos de linguas, interlingua centra su
attention super parolas de origine romanic in le linguas europee.
Il esseva un cosa bon que il habeva 4 linguas europee que habeva le
plus grande concentration de parolas international in illos: anglese,
francese, italiano, e espaniol/portugese (tractate como un sol
lingua a causa de lor similaritate). Isto ha facilitate le labor de
extraher e standardizar le vocabulario international, que le linguisas
a IALA ha decidite esseva un realitate linguistic external.

Le base pro le similaritate de parolas in le linguas europee es
sovente le possession de ancestres commun de que le parolas ha
derivate se. Iste ancestres, theoretic o historic, es 'prototypos'.

Isto es le base pro le uso de prototypos in establir le forma de
parolas in interingua.  Iste formas va esser similar a tote lor
variantes que ha derivate se del prototypos per minor cambios in
pronunciation characteristic de lor linguas. Mais le bellitate de
usar prototypos es que on non ha neessitate de facer decisiones
subjective super le forma del parola.  On cerca lo que nos sape
per le philologia del linguas europee, que es le formas ancestral
de parolas moderne. Tal formas haberea le plus in commun inter
le variantes. Le prototypos sovente es in un forma que es plus
proxime al derivativos in le linguas fontal moderne.

Io pensa que le question de 'haber' concerne su forma, e io va
evitar le question de su eligibilitate de entrar le vocbulario
international.

Le introduction al IED dice le sequente super le forma de parolas
international in le vocabulario de interlingua:

"Le forma in que un propriemente admittite parola entra le
vocabulario international es le prototypo o forma ancestral le
plus proxime sia documentate historic sia theoretic que es
commun a tote su variantes si como al themas de lor derivtivos
in le linguas contribuente; illo es determinate in un tal maniera
que su variantes in le linguas fontal e le themas [radices] de
lor derivativos deviate de illo solmente in accordo con le
comportamento characteristic del lingua que illos repreenta--
con le requiremento que le forma resultante non debe esser
restringite per un characteristica restringite a un sol variante
contribuente."

Que nos consider le caso de 'haber':

Initialmente nos considera le parola individualmente:
A. have  F. avoir I. avere, E. haber, P. haver

Tote iste variantes ha le ancestre commun latin 'habere'.

Mais on pensarea que proque solmente un lingua fontal ha
'haber' con un -b-, durante que tote le alteres ha cambiate
le -b- del 'habere' latin, que on non pote permitter a nos
a basar le solution super le espaniol 'haber'. Assi 'haver'
esserea le prototypo proprie.

Isto esserea sufficiente si nos solmente ha considerate
parolas individual. Mais il ha derivativos in le latino
de 'habere' que appare in lor forma quasi sin cambios
in le linguas fontal moderne:

Angl. habile, habit, habitat, habitual, inhabit, rehabilitar,
      habituate, cohabitate, habitude
Fr. habile, habilier, habit, habitacie, habiter, habitant,
      inhabité, cohabiter, habitude,
It. habilé, habitat, habitué, abile, abilità, abitàto, abitatore
      abitazione, abito, abituale, abitualità, habitudine
Esp. hábil, habilidad, habilitación, habilitado, habilitar,
      habiloso, habitabile, habitación, habituar, habitat,
      habito
Ptg. hábil, habilidade, habilidoso, habilitação, habilitado,
      habilitar, habitação, habitacional, habitante, habitar,
      habitat, habito, habituado, habitual, habituar, habitué'

Le senso de 'habere' in latino esseva a tener, posseder, retener,
      mantener, usar, tractar de.  Mais le basic senso es le
      physical tener de alque, que deveni un metaphora pro
      possession, e per extension a vestimentos (habito),
      comportamento (habito), le casa in que tu *habita* o ha, e
      que tu es capace de facilemente tener cosas (habile).
      'habitus' => Ila. 'habite' es le participio perfecte de
      haber, e le frequentative in Latin facite de iste
      participio perfecte es 'habitare', assi habitar, e le
      derivativos de 'habitation', cohabitar, etc. etc.

Assi il es le existentia del radice 'hab-' in le derivativos
que mantene generalmente iste forma in le linguas fontal que
es le base pro usar 'haber' in loco de 'haver'.

Nos non usa le german 'haben' con espaniol 'haber' pro
justificar 'haber' in le IED.  G. 'haben' e esp. 'haber' <
Lat. 'habere' non es ver cognatos. De facto iste caso es usate
pro illustrar le concepto de false cognatos.  Secundo un
cerca in le web, malgrado le facto que german 'haben' e
latin 'habere' ha quasi le mesme forma a ha essentialmente
le mesme sensos, le ger. 'haben' veni del radice protoindoeuropee
*kap (caper) que es equalmente le cognato del latin 'capere',
durante que latin 'habere' veni de protoindoeuropee '*ghabh =
dar, reciper e es cognate con le parola german 'geben' (dar).
Mais il face facile pro germanos pro recognoscer 'haber' como
lor 'haben', malgrado le manco de parentela.

Salutos linguistic!
Stan Mulaik

--
Archivos e disabonar: http://listserv.icors.org/archives/INTERLNG.html