Le sequente es un importantissime excerpto del Manifesto de Interlingua
per Alexander Gode:

“Nunc, pro retornar a mi these que in le caso de interlingua le precedentia
del lingua con respecto a su utilisation significa simultaneemente que le
communitate lingual precede le lingua mesme: Que, specificamente, es
ille communitate lingual? Un responsa provisori a iste question es
obviemente: 'Le communitate lingual existente intra le territorio que es
designate per certe philologos como le Romania. Iste formula - ben que
provisori - porta con se un serie de importantissime observationes relative
al character de interlingua que es frequentemente mal comprendite. Un tal
- e probabilemente le plus significative - es le rolo de interlingua in le
campo del scientias. Hic io time deber admitter que per mi alique
exaggerate accentuation del successos de interlingua in le communication
scientific io mesme ha inducite certe scriptores a creder que le utilitate de
interlingua es strictemente restringite al scientias. Isto es nonobstante
totalmente incorrecte. Interlingua es le lingua commun del Romania. Ecce
le facto fundamental. Le scientias es importante pro illo, proque il es al
scientias que interlingua debe su rolo extra-romanial e global. E
naturalmente il merita esser accentuate que le rolo secundarimente global
de interlingua in le campo del scientias es simplemente le consequentia
del facto historic que le terminologias scientific in omne partes del mundo
ha lor radices in lo que es linguisticamente commun a omne partes del
Romania o - in altere parolas -in precisemente ille realitate historic que in
recente tempores on ha comenciate designar con le nomine de interlingua
mesme. Io arriva nunc a lo que es pro me le ultime essentia del theoria de
interlingua.


Contra omne dogmatismo, ma...

Io ha semper insistite que le theoria de interlingua non tolera ulle
dogmatismo, que le ultime spirito de interlingua es incompatibile con le
notion de un academia o de non importa qual forma de organisation que
poterea arrogar se le autoritate de legislar con respecto a illo. Io continua
mantener iste attitude e remane convincite que mesmo tal apparentemente
innocente institutiones como per exemplo diplomas pro expertos de
interlingua o insignias pro partisanos de interlingua suggererea -in
violation del spirito fundamental de interlingua - que le lingua es le
proprietate de un club (e non del Romania) o que illo es regulate per un
gruppo de autocrates (in loco de per factos que non importa qui ha le
derecto de observar e que non importa qui pote observar si ille ha le
correspondente cognoscentias technic). Nonobstante, on me accusa non
infrequentemente de dogmatismo quando io refusa discuter compromissos
o reformas proponite per personas honestemente interessate in le
promotion de interlingua. Iste apparente paradoxo se explica facilemente:
Io non pote discuter compromissos o reformas que non resulta del studio
del factos intra le sphera linguistic del Romania, proque io ha nulle
autoritate de violar le factos historic, e si le compromissos o reformas
que on propone resulta de facto del factos real, il non es necessari
discuter los, proque alora illos non es compromissos o reformas del
toto sed perfectemente legitime elementos de interlingua. Sed il
ha un altere aspecto del cosa: Ben que le laborantes qui establiva le
tractos fundamental del lingua typo del Romania esseva ben qualificate
pro lor deberes, il es possibile que illes errava in lor observationes e
etiam que illes esseva, de tempore a tempore, influentiate per prejudicios
subjective. Iste significa que omne detalios del structura de interlingua
pote esser re-examinate in le lumine del factos intra le sphera del
Romania, e si le conclusiones que on obtene assi non es identic con le
conclusiones formulate in le manuales fundamental de interlingua, on ha
non solmente le derecto sed le deber de facer se audite . Ecce le base e
simultaneemente le confinios del elasticitate e del non-dogmatismo del
theoria de interlingua.  Si on comprende iste relationes, on comprende
que per exemplo le suggestion de introducer in interlingua un
differentiation inter 'lingua' e 'lingue' (pro 'le phenomeno que nos parla'
e 'le organo in nostre buccas' es indiscutibile, durante que le conclusion
que le retention de 'ph' e 'th' in parolas de origine grec es contra le
tendentias general intra le sphera del Romania non pote esser rejicite
con le assertion que illo viola le spirito de interlingua . Sed le plus
importante base pro differentias de interpretation es le concepto del
Romania mesme. Que es le Romania precisemente? Le question es multo
importante, proque evidentemente, un grande numero de characteristicas
de interlingua debe variar si on labora con differente definitiones del
concepto fundamental del Romania.
:
:
:
Io crede que le Romania debe esser definite como le territorio total in que
le influentia linguistic del latino continua esser traciabile. Per
consequente
le linguas fonte de interlingua include in mi opinion le anglese e (con
effectos minus significative) etiam le germano. Fritzsche e Podmele, del
altere latere, reduce le confinios del Romania al territorio de linguas
directemente derivate ab le latino.”

---Alexander Gode, Manifesto de Interlingua, scribite per Gode e legite
al interlinguaistas al Tertie Congresso International de Interlingua a Tours,
Francia inter le 1 al 6 de augusto 1959.

Stan Mulaik

--
Archivos e disabonar: http://listserv.icors.org/archives/INTERLNG.html