LE PROFESSOR E LE LUNATICO

Per Stanley Mulaik

Le sequente historia es basate super le libro The Professor and The
Madman, per Simon Winchester e publicate per Harper Collins in 1998.

In le horas prematinal del 17 de februario 1872, sub le lumine del luna
in Palude Lambeth,  un quartiero basse de London, tres tiros rumpeva le
aere quiete e un obrero pedestre, ambulante a su loco de labor, cadeva
morte.  Quasi immediatemente un agente del policia apprehendeva le
assassino, qui non resisteva su arresto.  Isto esseva le comenciamento
del plus inusual historia del creation del plus grande dictionario in
le mundo, le Oxford English Dictionary.

Le assassino esseva un americano, un Capitano William Chester Minor,
37, pensionate, un chirurgo in le Armea del Statos Unite, qui habeva
servite in le Guerra Civil in le Statos Unite.  Ille pretendeva que il
ha essite un error tragic de su parte.  Ille habeva persequite un
altero qui habeva intrudite in su camara  e ha confundite le homine
tirate como le intruditor.  Proque de su stato como un americano e un
capitano pensionate in le Armea del Statos Unite, Scotland Yard
investigava le caso e discoperiva que le capitano esseva pensionate de
suffrer un maladia mental, monomania, un obsession forte super un
topico singule.  Ille credeva que irlandeses essayava intrar su camera a
nocte pro performar actos sexual e cruel super su corpore.  Le policia
de London jam habeva audite de ille, proque plure vices ille ha
appellate a illes pro proteger le contra iste intruditores
delusional.   A su judicio, ille esseva declarate mentalmente insan, un
lunatico, e assi non responsabile pro su actiones. Sub le nove lege de
McNaughton, su judicio non esseva a mitter le al prision regular, mais
a un prision pro le lunaticos.

Como  multe individuos qui suffre le delusiones paranoide, Capitano
Minor esseva in altere respectos mentalmente intacte, ancora capace de
ager in un maniera civil e rational in le majoritate de situationes.
Le Superintendente del nove Asylo Broadmoor pro le Insan Criminal, ubi
Minor esseva mittite, esseva un homine human, e decideva que in multe
respectos Minor esseva un homine educate, culte, e sensitive, e le dava
privilegios a accessar su moneta (su pension continuava del Armea del
Statos Unite e ille recipeva moneta de su familia ric in Connecticut)
pro comprar o libros o materiales artistic (ille esseva un excellente
pinctor). Le Superintendente mesmo le dava duo cellulas jungite pro
provider un loco ubi ille poteva pinger o poner e leger su libros.

E Minor mesme habeva alcun remorso pro su acto de occider un homine
innocente.  Proque Broadmoor esseva proxime al mesme quartiero de
London ubi ha occurrite le homocidio, Minor invitava le sposa del
homine occidite a visitar le tal que ille poteva dar la moneta e
exprimer su remorso.  Isto brevemente duceva a un interessante relation
proque illa deveniva un amica del povre capitano.  Illa comenciava a
portar libros de librerias ubi Minor habeva comprate los per posta.  E
in un de iste libros Minor discoperiva un appello imprimite pro adjutar
le redaction de un grande effortio a preparar un nove e exhaustive
dictionario del lingua anglese sub le egide del Pressa Universitari de
Oxford.

Minor scribeva le redaction del nove dictionario pro reciper
instructiones. Su adresse esseva listate solmente como "Broadmoor,
Crowthorne, Berks", que non indicava al incognite que isto esseva le
asylo del insan criminal. Le redaction le inviava instructiones.  E con
isto ille comenciava a producer alcun del plus elegante definitiones e
numerose quotationes in le Oxford English Dictionary.

Le philosophia del redaction in crear su dictionario esseva differente
que altere dictionarios del passato, que sovente esseva prescriptive
del correctessa.  Le germanos, italianos e francese jam habeva constate
institutiones pro mantener lor linguas in forma correcte.  In Italia le
Accademia della Crusca habeva essite fundate pro mantener le cultura
"italian". E un dictionario italian esseva producite per le Accademia
in 1612.  In Paris le Richleau habeva establite le Academie Francais in
1634, e su membros, le "Quaranta Immortales" , ha presidite super le
integritate e rectitude del lingua usque hodie.  Mais le brittanicos ha
decidite contra un tal approche prescriptive.

Le prime conception del nove dictionario esseva date al Die Guy Fawks,
1857 con un lectura al Societate de Philologia al Libreria de London
per le Reverendo Doctor Richard Chenevix Trench.  In su lectura ille
argueva que alcun futur creator de un dictionario debe recognoscer que
un dictionario es solmente un inventario del lingua e definitemente non
un guida al usage proprie o correcte.  Su creator ha necun derecto a
selectionar parolas pro inclusion super le base que alcunos esseva bon
e alteros es mal.  Le lexicographo es un historico e non un critico. Il
non es in le poteres de un dictator o quaranta a determinar qual parolas
debe esser usate o non.  Un dictionario debe esser un registration de
tote le parolas in le lingua que possede alcun duration de vita in le
lingua standard.  Al corde de un tal dictionario debe esser le historia
del duration vital de cata e tote parola.  Alcun parolas es antique e
existe ancora. Alteros veni pro un instante, alora illes evanesce.
Tote tal parolas es partes valide del lingua anglese, il non importa
que illes es vetule o obsolete o nove e con futuros questionabile.

Trench alora describeva su vision del maniera in crear le
dictionario.  Il es importante, ille diceva, a determinar quando un
parola esseva nascite, e alora a  describer le varie sensos que illo
acquireva in su vita, per monstrar le maniera in que illo esseva usate
in literatura scripte, con quotationes real. Lo que esseva requirite
esseva le leger de toto e le quotation de toto que monstrava qualcunque
esseva importante in le usage e vita del parola.

Obviemente le labor esseva plus que un singule homine o mesmo un gruppo
de scholares poterea facer.  Il esserea necesse, Trench diceva, a
recrutar un equipa, possibilemente de centos de centos de amateures sin
pagamento, toto laborante como voluntarios.

Le idea esseva attractive con un appello democratic.  Tal un
dictionario esserea un producto democratic que monstrava le importantia
principal del libertate del individuo, que on pote usar parolas
liberemente, como on vole, sin stricte e dur regulas del conducto
lexical.

Le idea non esseva a attinger su realization usque vInti e duo annos
plus tarde. Le prime redactor del nove dictionario esseva Herbert
Coleridge e ille discoperiva que le grandessa del labor esseva mesmo
plus grande que alcuno ha imaginate.   Post su subite morte, Frederick
Furnival esseva cargate como le redactor, mais ille mancava le
qualitates de mantener le entusiasmo de su obreros, e on tosto
comenciava a creder que le projecto fallerea.  Mais isto non esseva su
fato.  Finalmente Furnival approchava James Murray un juvene philologo,
qui jam ha demonstrate su habilitate in interprender grande labores
redactive, con le proposition que ille deveni le redactor del
projecto.  De plus le Pressa Universitari de Oxford decideva a appoiar
le projecto.

Post obtenir facilitates pro conducer le operationes e un equipa de
subredactores, Murray inviava quarte paginas in appello al publico
anglese a devenir voluntarios pro le grande projecto.  Istos esseva
imprimite in periodicos, e lassate a bibliothecas e librerias.  E in
iste maniera  Capitano Minor apprendeva del existentia del projecto e
deveniva un voluntario in su rangos.  Le quarte paginas esseva portate
a ille per le vidua del homine qui Minor ha occidite a Broadmoor in un
libro comprate de un venditor de libros in London.

Minor habeva talentos special pro iste labor.  Ille esseva nascite como
le filio de ric e educate missionarios american a Ceylon.  Su patre
esseva un imprimitor. Post que su matre moriva subitemente quando ille
habeva solmente tres annos, su patre tosto discoperiva un altere
missionaria american a maritar.  Illa esseva un inseniante de pueros, e
sapeva le lingua singhalese, que illa inseniava a su nove filiastro
William.  Con accesso a multe libros in le bibliotheca del mission, e
al papiros imprimite per su patre, Minor recipeva un education
extraordinari.  De plus ille apprendeva tante linguas como possibile
del populos local.  A dece-duo annos ille esseva fluente in Singhalese
e habeva un bon base in Burmese tanto ben como le Hindi e Tamil, e
varie dialectos chinese.  Su familia le inviava al Statos Unite pro un
education avantiate, al Universitate Yale in New Haven, Connecticut,
ubi ille studiava le medicina a devenir un chirurgo.  E su education
anque le dava un bon fundation in le latino.

De plus Minor habeva le tempore pro conducer le labor.  E ille habeva
multe antique libros, per le qual ille cercava pro le uso de parolas
assignate a ille per le redaction del dictionario, cercante pro le
prime usage e altere usos. Ille deviava un poco del regulas del
redaction a provider voluntarimente le informationes de altere parolas,
mesmo scribente le definitiones de illos. Lor qualitate esseva ben
recognoscite per le redaction, qui ancora non cognosceva que Minor
esseva un prisionero in un asylo pro lunaticos criminal.

Durante le sequente trenta annos Minor continueva su recercas, inviante
su listas de quotationes al redaction.  In le interrim Professor Murray
deveniva curiose a incontrar iste mysteriose contribuente al
dictionario, e finalmente vadeva a Broadmoor a discoperir, on dice, a
su surprisa, que Minor esseva un prisionero in un asylo del lunaticos
criminal.  Nonobstante, Murray e Minor deveniva bon amicos con un
commun interesse in parolas. E lor relation continuava pro multe annos
plus tarde.  Minor esseva un del plus grande contribuentees al projecto.

Per le annos, le condition mental de Capitano Minor lentemente pejorava
se. Su delusions nocturnal cresceva.  Finalmente in un acto de
desperation a causa de su practica del masturbation desde un puero,
Minor usava un cultello permittite a ille pro acutiar su penciles e
plumas a amputar su proprie penis, le organo offensive.  Como un
chirurgo ille prendeva precautiones con un tourniquet a prevenir le
perdita del sanguine, e ille informava su guardas immediatemente de lo
que ille habeva facite, tal que ille poteva obtenir attention medic.
Su injuria eventualmente sanava.

Finalmente como un vetule homine, su familia in Connecticut appelleva
al governamento brittanic a permitter William Minor a retornar al
Statos Unite ubi ille esserea mittite a un hospital governamental pro
le  mentalmente insan.  Le governamento brittanic finalmente se
accordava con isto, e in 1910 Capitano William Minor esseva mittite al
carga de su fratre Alfred, e ponite in un nave navigante al Statos
Unite.  A su partita de Anglaterra esseva Senior James Murray e su
sposa le dama Ada Murray volente  le un bon viage.

Le professor senior James Murray moriva in 1915 ante vider le
completion del dictionario.  Capitano William Minor moriva in 1920 e es
interrate in un parve cemeterio in New Haven, Connecticut, non lontan de
su universitate Yale mais proxime a un quartiero basse.

Le Oxford English Dictionary  (OED)  non esseva complete usque 1927.
Il habeva 12 volumines, cata un le grandor de un petra tumbal. Illo
contine 414825 definitiones, e 1827306 quotationes illustrante le usage
del parolas.  Minor contribueva milles a istos.

                                   ~ ~ ~

Pro interlinguanos del interessa es le philosophia del Oxford English
Dictionary.  Illo non es prescriptive de usage correcte, plus tosto
solmente un registration de lo que es anglese.  Io opina que un similar
philosophia esseva al base del Interlingua English Dictionary, per IALA
sub le direction de Dr. Gode.  On non prescribe lo que es correcte
usage o mesmo un bon lingua auxiliar. On solmente registra lo que es
international in un forma objective. Assi on discoperi le multe
synonymos in le dictionario.  Dr. Gode esseva un redactor professional
de Libros de Referentia a T. Y. Crowell Company in New York, e su labor
inter 1942 e 1952 pro IALA esseva solmente in su tempore extra. Su
attitudes objective e nonprescriptive es in le tradition de
lexicographos anglese desde le inception del Oxford English Dictionary.


--
Pro leger le archivos e pro modificar o cancellar le subscription:
http://listserv.icors.org/archives/interlng.html