Professor Robert Hall del Universitate Cornell in Ithaca, Nove York,
esseva un recognoscite experto super le protoromance, le lingua
popular del romanos parlate in lor vitas quotidian in circa 100 e.c.
In junio 1960 ille ha publicate un articulo in Language in que
ille e su studentes ha reconstruite le protoromance e ha traducite
un breve conto del Animal Farm (Ferma del animales) per
George Orwell, le scriptor analgese.
In su articulo original Hall ha usate un orthographia phonetic,
in que ille ha usate 'k' pro 'c'. Io va reproducer lo in le
orthographia 'natural' pro facer emphase del facto que le
protoromance es multo similar a interlingua. Io include ancora
le 'h' ommittite per Hall.
Illa villa de illas bestias
Unus certus *homo *habebat una bella villa, con una casa, multe
terra, et multas bestias. Mais non erat bonus illi homo, antiies
erat multo malus. Semper male tractabat illas bestias, nec
dabat illeis (ad) satis cibu nec aqua. Ille bestie non erant
contente. Volebant causas meliores. Unus veclus caballus dixit,
'Rebellemus nos'. Mais ille altere bestie dixerunt, 'Quid
facere debemus?' Resposit illi caballus, 'Prendamus illa
terra et illa casa de illu homine'. Occiserunt illu homine et sua
familia et preserunt sua sua casa et suas terras. Ahora, totu
erat ad illas. Debebant facere multas causas: arare illa terra,
mungere illas vaccas, mundare illas stabulas, et facere toto
hoc quid erat necessariu. Difficile erat illeis vendere hoc quid
illa terra producebat. Illi homines qui vivebant in ille
vicinitate non volebant comperare illos productos illoru. Mais
finalmente potebant persuadere illos quod illoru lacte, illoru
ova, illoru butyro, lactuka, et cauoli flores erant altru sic
boni que illos de illa altre gente.
Passarunt illi anni, et ille bestie obliturunt que illa
rebellione illas fekerat liberas. Illoru muttos erat essutus
'Omnes bestie sunt equales'. Mais unu mane exvigilarunt se et
viderunt que illi muttus erat essutus mutatus, et lexerunt
'Omnes bestie sunt equales, mais alicune bestie sunt plus
equales que altre'. Illi porci habebant saputu prendere illu
potere ad illas altras bestias. Unu die, illi porcus plus
fortis invitauit illes homines de illa region ad venire ad
illa casa illoru novoru dominoru. Paraulabant insemele, bibebant
et iokabant. Durante illu iocu, illi uni accusarunt illos altros
de habere triccatu in illo ioco. Ille altere bestie mirabent
ad traversu de illa fenestra, mais ia non potebant sapere
quando mirabant, quales fusserunt illi porci et quales illi
homines.
*Nota 'h' es silente
Mi version in interlingua:
Le villa del bestias
Un certe homine habeva un belle villa, con un casa, multe terra
e multe bestias. Mais le homine non esseva bon, per contra ille
esseva multo mal. Ille semper tractava mal le bestias, les batteva, ni les
dava assatis cibu ni aqua. Le bestias non esseva
contente. Illes voleva cosas melior. Un vetere cavallo diceva,
'Que nos nos rebelle'. Mais le altere bestia diceva, 'Que debe
nos facer?' Le cavallo respondeva, 'Prende nos le terra e le
casa de le homine.' Illes occideva le homine e su familia e
prendeva su casa e su terras. Ora, toto esseva a illes. Illes
debeva facer multe cosas: arar le terra, munger le vaccas,
mundar le stabuloas, e facer toto lo que esseva necessari.
Il esseva difficile pro illes a vender lo que le terra produceva.
Le homines qui viveva in le vicinitate non voleva comprar lor
productos. Mais finalmene illes poteva persuader les que lor lacte,
lor ovas, lor butyro, lactuca, e caule floras esseva altre si
bon que aquelles de le altere gente.
Le annos passava, e le bestias oblidava que le rebellion
les faceva libere . Lor motto ha essite 'Tote bestias es
equal'. Mais un matino illes exvigilava e videva que le
motto ha essite mutate, e illes legeva: 'Tote bestias es equales,
mais alcun bestia es plus equal que alteres.' Le porcos habeva
sapite como prender le poter del altere bestias. Un die, le
porco plus forte invitava le homines del regione a venir
a lor casa del nove dominos. Illes parlava insimul, bibeva e
jocava. Durante le joco, illes accusava le un le altere de haber
triccate in le joco. Le altere bestias mirava a transverso de
le fenestra, mais ja non poteva saper quando illes mirava, quales
esseva le porcos e quales le homines.
===========
Ben que un comparation superficial de iste textos revela un
similaritate non inconsiderabile, differentias major ancora
existe in le characteres grammatical del linguas. Le grammatica
protoromance es plus complexe: il ha accordo de genera, caso,
e numero inter substantivos e adjectivos. Le plural es
multiforme como le plural del italiano. Le conjugation de verbos
monstra accordo con le persona del subjecto. Il ha duo
tempores del passato, imperfecto e perfecte, e le
perfecto generalmente se forma con un thema irregular, ben
que il ha un perfecto regular.
Mais proto-romance non es latino classic. Su syntaxo es
analytic durante que latino classic es synthetic. Un systema
primitive del articulo demonstrative jam se monstra in proto-
romance in le uso libere de 'ille', le qual es absente in le
latino classic. Plus tarde in le latino vulgar (que on pote
nominar proto-ibero-gallo-italo-romance) iste demonstrativo
se disveloppava a in un schema active de articulos definite,
pronomines, e adjectivos demonstrative, le qual se differentia
in le formas del linguas romance moderne. Le particulas de
proto-romance tam ben differe del latino classic per operar se
analyticamente. E jam in proto-romance on vide le origines de
un nove systema de formar adverbos con le addition del parola
'mente' post un adjectivo.
Nonobstante interlingua ancora non es proto-romance con un
grammatica simplificate, ben que il ha considerabile similaritate
inter illos. Proto-romance es concipite como un phenomeno
historic que ha disapparite per mutar se a in su descendentes,
tote le linguas romance moderne. In illo on non va trovar
le milles de parolas technic del vocabularios moderne, ben que
iste parolas ha le apparentia exterior de 'proto-romance'
Interlingua se basa super le coneptos international e lor
parolas como illos appare in le linguas moderne.
Extracte de un articulo per Stanley Mulaik in Le FORO nro 3 de
decembre 1961. Isto e altere editiones es in le CD ROM de
interlingua que Stanley Mulaik ha inviate a plure individuos
in le archivo de documentos in formato pdf.
Stan Mulaik
--
Archivos e disabonar: http://listserv.icors.org/archives/INTERLNG.html
|
