Paleotempestologia

per Stanley Mulaik

In le _Science News_ de 20 de maio 2000 il ha un articulo super
un nove scientia, le paleotempestologia.  Un analyse del parola
suggere que isto es le studio de tempestas antique, mais initialmente
on non pote imaginar como on studia tempestas antique - e proque?
Le solution de iste questiones es que in le Statos Unite il ha inter
cata maio e octobre le saison de huracanes, grandissime tempestas
que origina in le ocean al west de Africa equatorial e que viagia de alla
verso le Mar Carribe e le costas de America Central, Mexico, e le
Statos Unite.  Meteorologos classifica le fortessa de huracanes de
categoria 1 a 5, con 5 le plus forte e destructive.  Le huracanes de
nivello 4 o 5 es alquanto rar.  Solmente duo huracanes de categoria 5
ha currite al costas del Statos Unite in le 1900s.  Ben que il es bon
novas pro tote le mundo que grande huracanes es rar al Statos Unite,
datos super le atterration de huracanes grandissime es limitate a
solmente le ultime 150 annos.  Scientistas consequentemente non ha
bastante datos pro predicer con alcun exactessa le frequentia de
tal tempestas grandissime.  E companias de assecurantia exige melior
datos super le qual a basar lor analyses del probabilitates del
varie magnitudes de huracanes pro establir lor ratas de premio.
Le destruction de cata huracan pote costar billiones de dollares.

Assi scientistas recentemente ha cercate pro altere vias a determinar
le frequentia de grande huracanes pro obtenir informationes del
antiquitate.

Ben que le ventos de alte velocitate de huracanes produce destruction,
le major destruction es producite per le undata surgente del mar al fronte
de un huracan producite per le fortia del ventos del tempesta.  Quando iste
grande undata arriva al terra, illo produce un grande inundation de usque
a 8 metros pro multe kilometros a in le terra.  In 1900 quando un huracan
de categoria 4 divelleva Galveston, Texas, il non esseva le ventos
grande que produceva le majoritate del destruction e le perdita de vita,
mais le grande inundation del undata surgente del tempesta.  Sex mille
vitas esseva perdite.

Si un laco o palude existe non lontan del costa, le inundation del inundata
del tempesta pote lassar un impression durabile del huracan.  Le arena
del fundo del mar o un plagia pote esser projecte con le aqua al interior
del terra, lassante un strato tenue de arena al fundo del laco o le
palude.  Le fortessa del tempesta pote esser mesurate per si o non le
arena es depositate al latere del laco o palude proxime al mar o in le
medio o le altere latere.

Un paleotempestologo habeva studiate le stratos al fundo de un laco
in Alabama a Laco Shelby.  Un huracan de categoria tres habeva currite
per le region in 1979.  In studiar cordes de terra extracte per
perforar le fundo del laco con tubos, il habeva essite possibile de
obtenir evidentia de multe stratos, alcun de que es depositos de
arena de huracanes.  Le huracan de 1979 non ha lassate alcun strato
de arena. Mais le cordes ja revelava 11 altere stratos de arena
de .1 a 1 cm in spissor. Il habeva necun altere evento de alte
energia que poteva depositar le arena in le medio del laco que
un huracan.

Il esseva tam ben possibile de determinar le etate de iste stratos
per analyse radiocarbon de materias organic in iste stratos.  Le
scientistas esseva capace de determinar que nove del stratos aranee
al fundo del laco originava inter 2.200 e 3.300 annos in le passato.
Cata un del millenia le plus recente habeva solmente un strato
aranee.

Le evidentia historic durante le 150 annos le plus recente indica que
le nivello de activitate de huracanes al costas del Golfo de Mexico de
Texas a Florida habeva variate de decade a decade.  Quando le
paleotempestologos alineava lor datos con le datos del 150 annos recente
il esseva clar que le activitate de tempestas catastrophic equalmente se
leva e cade durante periodos temporal plus longe.  Il ha evidentia de
plus longe cyclos in iste activitate superimponite super cyclos de
duration de decades.  Al presente nos es in un periodo relativemente
quiete.  Le evidentia monstra que huracanes se atterrava al costas
del Statos Unite plus frequentemente 1000 a 3500 annos retro que ora.
Durante aquelle tempore tal tempestas batteva le area de 4 a 5 vices
plus frequentemente que illes habeva in le 1000 annos le plus recente.
Secundo iste datos un huracan de categoria de 4 o 5 batte le Costa
del Golfo circa cata 300 annos.  Assi il ha un probabilitate de .3
cata anno que un tempesta de aquelle magnitude va arrivar al costas
del Statos Unite in le Golfo de Mexico durante un saison de huracanes.

Le recerca ora se torna a solver le question de lo que es le causas
del cambios in le frequentia e magnitude de huracanes de decade a decade
e de millenia a millenia.   Il ora ha theorias super le position
cambiante del zona de alte pression atmospheric super Bermuda durante le
estate pro explicar le variation in frequentia de huracanes major in le
Golfo. Iste phenomeno de alte pression super Bermuda es cognoscite como
le zona de alte presion de Bermuda.  Quando illo es positionate proxime
al continento de Nord America e le Mar Caribe, alora le huracanes es
dirigite al costas del Golfo de Mexico.  Si le zona de presion alte
de Bermuda es situate lontan de Nord America, huracanes alora es
dirigite al costas atlantic del Statos Unite.