===========
ROMANUS SUM
===========
Car interlinguistas!
Io passava le pascha con mi marita in nostre cabana de fin
de septimana in le foreste. Durante isto quatro dies io
legeva duo libros interessante:
Matti Klinge. Romanus sum. Essäer om Europa.
Ekenäs Tryckeri Ab 1992. 287 p. ISBN 951-50-0550-7.
In svedese.
Matti Klinge. Euroopassa, Pietarissa (In Europa, in Sancte
Peterburgo). Otava, Keuruu 1993. 287 p. ISBN 951-1-12650-4.
In finnese.
Professor Matti Klinge es un de plus eminente historicos
in Finlandia.
Ecce le texto sur le coperi-libro del "Romanus sum":
ROMANUS SUM
Le hereditage del antique e le tradition christian
constitue le plus importante fundo pro le communion
cultural de Europa. Un coherente mastico es le latino,
cuje influentia ha apportate que le linguas europee da
hospicio a un vocabulario commun de parolas cultural.
Matti Klinge accentua que iste communion forma le base
del integration economic e politic in Europa del hodie.
LATINO!
Con cata passo que nos face, nos collide con latino. Etiam
isto texto es componite con typos latin, non con les grec
o cyrillic, non con signos chinese o japonese.
Le latino es un tal natural parte del europee, que nos
sovente non face ulle attender con isto, perque nos son
europeos. Le plus de gentes qui ha vadite in un moderne
schola finlandese, e facite studias academic non ha
directemente studiate latino, ma ha essite fortiate de
apprender centos de vocabulos latin, sovente in forma
insignificamente alterate, sovente per mediar del anglese,
ma etiam via svedese, germano, russo e naturalmente anque
del linguas romanic. Primarimente le anglese e russo
contine un massa de vocabulos latin, plus quando il se
tracta de prosa factual o textos technic o questiones
abstracte, minus quando il se tracta de sentimentos o
cosas trivial.
Totevia le grande influentia del latino non primarimente
veni visibile per le plano lexical, in le vocabulario.
Le ipse ideal con un modo de expression cultivate, exacte
e bon structurate, omnes que son associate con objectorhetoric,
argumentative e dialectic e con le aspiration del elegantia
lingual, brevemente dicite, le ideal del correctessa in
discurso e scriptura, proveni de latino in nostre cultura.
Independente de lingua europee super que nos dice, nos
effortia, pro si dicer, a dicer latino, perque nostre omne
alte education es nodate con le tradition del cogitar que
es associate con le latino. Quando le tote gymnasios e
universitates durante le seculos era latin, e quando le
latino etiam plus tarde sovente ha habite un importante
position in isto institutiones, il es obvie que le
influentia del latino, per cogitar e semantica, es enorme a
tote linguas europee.
Le normas national lingual e le linguas litterari national
son create a tabulas de scriber de homines con solide fundo
e cognoscentia de latino. Generalmente un modo del parlar
pare quanto convincente tanto plus roman illo es, e sembla
quanto docte tanto plus latinismos illo contene. In certe
paises con un cultura lingual puriste, como in Finlandia,
on ha durante le epochas national persecutate isto
vocabulos educational, cultural o civilisate (in finnese,
interessantemente totevia denominate con un vocabulo
sonante "civilisate" - "sivistyssana"). Gratias a su
vitalitate istos ha totevia de novo levate su capite e
sovente facite le artificial vocabilos surrogante de parer
ridicule, le vocabulos, con qual on ha tentayate a
substituer le significationes, que era originalmente
exprimite in latin.
On ha defendite le surrogato con varie suppositemente
argumentos lingual, ma detra le omne es quasi sempre un
motivo fundamental politica-ideal, ideologic. Quando un
apprende un nove cosa on debe etiam apprender un nove
vocabulo e le effortia es circa equalmente grande si il
es un question de vocabulo estranie o "vernacular". Le
differentia es solmente tal, que le si appellate vocabulo
estranie ha le grande avantage si comparate con un prumente
vernicular, que on con apprender de illos al mesme tempore
apprende un vocabulo, que pote esser avantagiose anque in
altere linguas.
A finnese on appella le universitate "yliopisto", "super-
instituto" - le forma vetule "universiteetti" o "akatemia"
haberea, al contrario, directemente aperite le portas a
tote altere linguas europee, excepte forsan le islandese.
Le lingua finnese es ja in omne caso plen de conceptos
commun europee, e quasi sempre les ex origine latin. In
ultra le universitas non significa un super- o alicun
altere instituto, sed un societate de professores e studentes.
Isto es mesmo le causa a inseniar e studiar latino in plus
alte grado. Le latino es un clave al mundo del imagination
e conceptos europee, e cognescentias de latino son assi
surprendente fructuose.
Etiam Finlandia ha un extense ma attenuante e grisante
banda de personas qui ha studiate "le latino longe". Il
esserea digne de studiar qual isto gruppo ha effectuate,
soventemente conforme a ideal roman in servicio public.
Probabilemente nemo del personas qui ha exequete le longe
curso del latino considera isto studios como inutile
nonobstante ubique les ha plus tarde se placiate in le
vita professional.
E qual significante e utile il esserea, si le mesme
inseniator instruerea assi le lingua maternal como le
latino!
Esserea il, nonne, le tempore de abolir le bullas de
bannir e leges de prohibition que on durante le 1960's
expediva contra le lyceos classic?
An le republica non ha inter su consules un singule, qui
de nove poterea aperir isto porta europee?
Salutante
Allan Kiviaho
P.S.
Como un latinista phanatic, professor Klinge poterea
esser bon solo pro interlingua.
|
