Nos presenta Interlingua (documento 2)
Le sorte del latino. Un momento interessante de iste
epocha era lo que on nomina le humanismo. Un elemento
eminente sue era le retorno al tradition antique
prechristian. Ab le puncto de vista del linguas "classic"
(le latino e le greco) le humanismo habeva effectos e
positive e negative. Le effecto positive era supra toto
que lor peso augmentava in le vita scientific e in le
education. Iste processo era adjuvate anque per que le
eruditos escappante ab Byzantio in Europa Occidental
portava con se multe valores del cultura de lingua grec.
Le linguas classic deveniva semper plus "vivente" anque in
le senso que le scientias developpante in cadentia
accelerate adoptava vocabulos pro le designation del
notiones de numero augmentante quasi exclusivemente ex
illos. Iste costume sembla esser rumpite solo in le
ultime decennios ab que in le terminologia scientific
(supra toto in le scientia de computatores) juxta le
terminos de origine latin e grec le proportion de les de
origine anglese comenciava augmentar rapidemente.
Ma le retorno al classicismo habeva anque un importante
effecto negative. Le grande philologos del humanismo
initiava un lucta acute contra le latino medieval
"corrumpite" pro le restauration del normas lingual
classic. Lor lucta era successuose. Illes succedeva in
succuter le position del latino medieval e in pervenir a
que in le ambientes erudite solo le latino classic era
considerate como "bon" latino. Ma isto non era apte a
corresponder al exigentias del epocha.
Examinante le causas de iste inaptitude nos pote constatar
le sequentes.
Primo, le obsolescentia del grammatica. Le characteristica
del grammatica latin classic es le ricchessa del
accidentia lo que rende possibile le libertate quasi
illimitate del ordine de vocabulos e per isto le
expression de nuances extraordinarimente fin e mesmo aperi
le via al bravuras stilistic subtil. Ma le pensar lingual
le plus nove tene le ordine le plus constricte de
vocabulos pro su medio natural e pro exprimer le
subtilitates trovava novelle instrumentos lingual, al
formas latin del expression del nuances, in vice, illo ha
devenite insensibile, mesmo illo considera le ordine
libere de vocabulos in le phrases latin como confusion -
in le caso le melior como un enigma a decifrar - e le
ricchessa del accidentia latin - non necessari in phrases
de ordine restringite de vocabulos - como ornamento
superflue resultante in difficultates inutile. Le
problema es augmentate anque per le structuras special del
lingua latin difficilemente comprensibile al moderne
pensar lingual.
Secundo, le obsolescentia del vocabulario. Con le
cambiamento del vita nove notiones emerge le quales exige
nove vocabulos (neologismos). Le defensores del puritate
del latino, in vice, extirpeva impietosemente omne
neologismo. Al mesme tempore notiones ancian perde lor
actualitate - e le latino portava como carga superflue le
vocabulos indicante los. Al fin, le obsolescentia del
vocabulario es le connexion anque con le cambiamento del
modo de reguardar le cosas, con le exigentia al
ampliation o restriction del sphera de acception de certe
vocabulos. Le humanistas, in vice, voleva eliminar tote le
cambiamentos semantic del singule vocabulos evenite
durante un millennio e medie.
Si iste aspiration violente de restauration non se habeva
declarate ma, al contrario, on haberea lassate que le
latino se adapta al exigentias novelle, mesmo haberea
supportate iste adaptation, il es multo probabile que post
su version classic e medieval anque su moderne se haberea
formate.
Il es ver que in le evo moderne - in contrasto con le
universalismo e regionalismo (simultanee e complementari)
del medievo - le suprematia del nationalismo era
inobviabile lo que habeva necessarimente su consequentias
anque in le campo lingual: le consolidation del
si-nominate linguas national - i.e. le linguas ab le un
latere conscientemente cultivate, ab le altere latere
supportate per un potentia statal - al detrimento e de un
lingua supranational e del idiomas regional - i.e. o
linguas politicamente non supportate o dialectos del
linguas national. (Nos non debe oblidar que le decreto de
Francisco I se dirigeva non solo contra le latino ma anque
- e forsan plus accentuatemente - contra le idiomas
regional, supra toto contra le provencial.) Nonobstante,
in despecto del preponderantia de punctos de vista
national, le supranationales nullemente cessava;
consequentemente un latino moderne, si illo habeva
existite, haberea subsistite - mesmo si su uso se habeva
restringite a un élite limitate -, tanto plus proque le
majoritate de su elementos (como vocabulos docte e
terminos technic) realmente ha subsistite. (Il es
interessante a observar que in despecto del effortios del
nationalismos anque le punctos de vista regional non
dispareva e remaneva "élites" conservante le idiomas
regional, mesmo si, naturalmente, a un nivello basse de
developpamento.)
Il es hic a mentionar que le mania del predilection verso
le latino classic occideva practicamente le latino mesmo
in le ecclesia catholic roman cuje lingua official in
principio anque hodie es illo. Il es un secreto aperte
que in nostre dies le documentos ecclesiastic es producite
originalmente in diverse linguas national e illos es
traducite ja ab longe in numerose tales quando on prepara
lor "official" versiones latin de linguage ridicule que
pote continer solo le parolas de Ciceron e Cesare e in
que notiones como le del "auto" o del "television" es
exprimite non per vocabulos simple ma per
circumscriptiones intricate cuje loco conveniente serea
non in textos ma solo in vocabularios interpretative. Ben
que si il ha un organisation inter cuje quadros le uso de
un latino "moderne" o "vivente" era ben motivate, isto es
justemente le ecclesia catholic.
Dunque in le manco de un "latino moderne" e in le
atmosphera del nationalismo victoriose le uso del linguas
national deveniva general in tote le campos del vita.
Talmente un situation curiose se produceva: durante que le
latino in su forma "explicite" (i.e. como lingua
independente) non era plus in uso, in su forma "implicite"
(i.e. como elementos latin in le linguas national) non
solo continuava viver in quasi tote le linguas europee ma
illo deveniva de plus in plus ric.
Le retorno del Oriente. Le reconnexion de Europa Oriental
al currente principal del civilisation europee eveniva
per duo passos.
Le prime era - supra toto in consequentia del activitate
del tsar Petro le Grande - le modernisation de Russia.
Insimul con le reception del civilisation moderne le
vocabulos del quales nos ha parlate in supra penetrava in
le lingua russe.
Le secunde era le expulsion del turcos ab Europa in le
dece-none seculo. Isto rendeva possibile le modernisation
del populos balkanic accompaniate per le mesme processos
lingual como in Russia.
Obviemente, le modernisation - o "occidentalisation" - de
tote iste populos e de lor linguas - a causa del
hereditage roman sia directe sia indirecte - non del toto
era un processo alien a illos. Illo era plus tosto un
retorno a lor radices le plus profunde.
Le diffusion del linguas europee. Le expansion del moderne
civilisation europee es un phenomeno ben cognoscite.
Insimul con iste expansion le linguas europee perveniva a
territorios de plus in plus remote. Illos ha devenite
"linguas mundial" ma non pro se mesme ma como portatores
del civilisation moderne. Con un parve exaggeration nos
poterea dicer que per medio de illos le "latino
implicite" deveniva "lingua mundial" e illos deveniva
"linguas mundial" proque illos portava e representava le
"latino implicite".
Il es a pena necesse a observar que durante lor expansion
global le linguas europee incorporava multe vocabulos de
origine le plus diverse: ab le "chocolatl" azteca usque al
"yoga" sanskrite. E il es forsan superflue a parlar de
que alicun vocabulos ab le un o le altere lingua europee
ha penetrate in quasi tote le alteres: ab le "week-end"
anglese usque "sputnik" russe.
Le panorama del linguas europee. In Europa se trova plur
decenas de linguas national - e alora nos ancora non ha
parlate del multe idiomas regional. Totevia, ex istos il
ha alicunes que durante le historia ha pervenite a un
importantia major.
Primo le lingua del Renascentia, le italiano obteneva un
grande autoritate ma postea isto era supplantate per le
del francese que in le vita diplomatic e scientific quasi
hereditava ab le latino le rolo del lingua connexive
international. Extra le continente europee - ultra le
francese - le significantia del linguas del potentias
marin expansive e colonisante - le espaniol, le portugese,
le nederlandese, le anglese - es a observar.
Ab le fin del dece-octave seculo in le continente le
importantia del germano augmentava gradualmente,
specialmente in le monarchia del Habsburges e in su
ambiente de attraction ma anque in le paises scandinave
connectite con Germania per stricte relationes cultural e
economic, e mesmo in Russia. Le causa principal del
diffusion del lingua german era totevia le grande
progresso del vita scientific german deveniente un modello
general pro tote le vita scientific del mundo.
Ab le medietate del dece-none seculo le peso anque del
russo augmentava permanentemente.
Examinante le situation actual nos pote constatar que al
presente le lingua europee le plus diffundite es le
anglese. Multos assere que tosto o tarde iste lingua
devenira le lingua universal del epocha moderne. Ben que
multe signos pare reinfortiar iste assertion, on pote
observar anque un processo opposite: le resistentia
contra le hegemonia del anglese augmenta (le plus
resolutemente in le sphera del linguas romanic).
Ben que le importantia del francese va diminuente, su rolo
in le relationes international nullemente es negligibile
(anque extra le territorios de orientation lingual
francese) con reguardo particular al resistentia
supra-mentionate contra le anglese. Il es digne a nostre
attention que in le organisationes international cuje sol
lingua official - in despecto del effortios del grande
potentias anglophone - remaneva le francese nemo exige le
introduction de ulterior linguas official durante que in
illos in que ultra le francese on rendeva official anque
le anglese le actiones in favor de linguas ulterior
immedia-temente se mitteva in marcha.
Le rolo del altere grande linguas europee es plus tosto
regional ma como tal in general multo importante. Assi le
del espaniol in America latin - ab le partes del sud del
Statos Unite usque al Terra del Foco -, le del portugese
in Brasil, le del germano in certe partes de Europa, le
del russo, in vice, in le paises del Union Sovietic de un
vice.
Quatro ex iste linguas - le anglese, le francese, le
espaniol e le russo - ha loco inter le sex linguas
official del Organisation del Nationes Unite. Le linguas
semiofficial del ecclesia catholic roman - ultra su
lingua official (como nos ja lo videva: impracticabile):
le latino classic - es le italiano, le espaniol, le
francese, le anglese e le germano. Le linguas official del
foro cultural europee de 1985 in Budapest era le anglese,
le francese, le russo, le espaniol, le germano e le
italiano.
Le problema lingual del mundo - e respectivemente de
Europa - hodierne es enorme. Le exigentia de un lingua
commun del civilisation moderne es grande. Ma qual serea
iste lingua? Nos videva que ni le anglese ni le latino
classic es apte a iste rolo.
Ma nos videva que in le linguas europee (que pote esser
representate de derecto per le septe le plus diffundite)
se cela un grande heritage lingual commun supra toto,
totevia non exclusivemente latinesc. Poterea nos utilisar
iste hereditage? Poterea illo forsan esser le base de un
lingua construite apte a servir como lingua commun?
Un lingua construite. Poterea nos cercar le solution in
iste direction? Pro poter responder iste question nos
debe studiar le historia del linguas construite.
|
