Car totes,
io vadeva per hazardo a alcun paginas super interlingue-occidental.
Io era surprendite del similantia con interlingua!
E legente le texto (del qual io reporta un traduction) io vide que le
conclusiones theoric son equalmente simile!
Io spera que vos lo trovara interessante...
Vostre
Giovanni
---
Le chimera de un derivation artificial
Per Prof. Dr. J. Meysmans, Bruxelles
http://interlingue.narod.ru/artificial_derivation.htm
Esperanto, ido, novial e altere linguas analoge forma lor vocabulario
secundo principios a priori. Illos fabrica parolas derivate, que non
existe in alcun lingua vivente e non es comprensibile sin studio
anterior. Pro clarificar io me permitte citar aqui qualque exemplo de
aqueste bizarre fabricatos.
Parolas de esperanto: verkinto (in vice del international: autor),
eldoninto [editor], eltrovinto [inventor], mallongigo [abbreviation],
malsimiligo [dissimilation], alig'o [adhesion], c'eestanta
[presente], neebla [impossibile], anstatauigado [substitution], etc.
Parolas de ido: unesala [unitari], asociuro [association], organizuro
[organisation], hororigiva [horribile], agema [active], dekado
intelektala [decadentia intellectual], konkurencanto [concurrente],
substitucar [substituer], etc.
Parolas de novial: mingrandeska [diminuer], alme [animal], publisa
[publicar], reglari [regulari], revivisa [revivificar], akselero
[acceleration], sientiisto [scientista], sirk [circa], konkordiso
[concordia], siviliso [civilisation], etc.
On trova centenas e millenas de tal parolas in le systema
supradicite. Lor adherentes crede, que illos es necessari pro facilitar
le studio del lingua. Isto es un profunde error, del qual illos debe
liberar se, pro le ben de nostre idea [le idea de un lingua
international, ndr].
Il existe plus que 55000 parolas, que es commun a cinque grande
linguas, plus que 55000 parolas, que, con exception de micre
differentias in le orthographia, es identic in anglese, francese,
espaniol, italian e portugese. Le major parte de aqueste parolas
international (principalmente los derivate) existe equalmente como
"Fremdworter" [=parolas estranier, ndr] in le linguas germanic
(german, nederlandese e linguas scandinave).
Aqueste enorme massa de parolas international constitue un natural
lingua international, un lingua ja facte e cognoscite in avante de
tote personas educate, appertinente al nationes (800 e plus milliones
de homines), qui forma le figura ducente del civilisation europ-american.
Il es evidente, que pro aqueste milliones de personas le parolas
international natural, existente in lor proprie lingua, es plus
commun, plus facile que qualcunque parola artificial, fabricate
secundo le melior systema logic. In effecto necun logica vale plus que
le longe accostumation, que nos ha de nostre lingua materne.
Mais on dicera, que le lingua international es destinate non
solmente al personas cognoscente le parolas international, mais
equalmente al personas parlante le linguas slavic, finnic, etc., in
que le parolas international non existe.
Pro responder a aqueste objection nos comenciarea per constatar, que
le personas educate de qualcunque nation cognosce al minus un del
grande linguas cultural (anglese, francese, german, espaniol,
italian). Equalmente in China e in Japon le cognoscentia del linguas
europee se expande plus e plus inter le classes educate. Quando un
chinese del nord incontra un chinese del sud, illes parla le un le
altere in anglese. Le anglese es equalmente inseniate in omne scholas
secundari del Japon.
Nos ha dunque le derecto de dicer, que le personas educate del tote
mundo cognosce le parolas international natural, mais illes non
jammais cognosce in avante le parolas utopic e conventional, imaginate
del fabricantes del linguas artificial.
E le personas non educate? Nos assere que equalmente pro aqueste
personas il es melio adoptar le ver parolas international que los
utopic. Evidentemente le personas non educate non deve apprender le
55000 parolas anglo-latin: illes non besonia los. In effecto, il es
demonstrate que le majoritate del homines non usa un ample vocabulario
e que in lor vocabulario le parolas derivate non joca un multo grande
rolo. Nos pote affirmar, sin timer nostre mesme delusion, que personas non
educate non usa plus que 3000 parolas, del qual al minus 2000 es
parolas radical (non derivate), illo es parolas, que le partisanos del
derivation artificial, in accordantia con nos, es prestate como illos es del
linguas natural. Le discussion concerne dunque solmente un millena de
parolas derivate. E de aqueste mille parolas plus que un medie es
tanto international, que equalmente personas poc instruite los
cognosce, proque illos existe quasi in cata lingua (equalmente in
japonese, turc, etc.). Le personas non educate debe dunque apprender
solmente circa 500 parolas derivate.
Cinque cento parolas a apprender? Esque vermente isto es un grande
affaire? Que nos suppone, que il besonia tres menses de studio; nos
pote dicer que le tempore consacrate a aqueste studio non va esser
tempore perdite, in facto illo va servir a apprender parolas existente
in le grande linguas cultural que es immediatemente comprendite per
plure centenas de milliones de homines. Esque il non es melior
apprender aqueste ver parolas natural, le cognoscentia del quales ha un
incontestabile utilitate (equalmente in le caso que le lingua
international non va
jammais triumphar), que studiar parolas utopic, imaginate del
fabricantes de linguas e que probabilemente non jammais va esser
acceptate del publico?
Formante le lingua international per medio de parolas realmente
international, nos face un eminente servicio a tote personas, que
studia nostre lingua, proque, per apprender aqueste lingua, ille
apprende un importante parte del vocabolario de plure linguas
estranier.
Equalmente quando le lingua international sera adoptate e introducite
ubicunque, le cognoscentia de linguas estranier va esser multo utile e
necessari pro multe personas. In facto on non debe imaginar que le
lingua international habera un triumpho immediate, complete,
absolute. Durante longe tempore illo sera practicate solmente de un
elite, principalmente in obras scientific e in le correspondentia del
grande commercio. Mais personas, que vole viagiar o ir inter terras
estranier, o pro affaires o pro amusamento, habera sempre interesse in
apprender le lingua del terra, que ille visita.
Il es dunque indispensabile que le lingua international non face
action contra le studio de linguas estranier. Le adoption in le lingua
international de parolas, que es commun al grande linguas cultural,
responde a un ver necessitate. Il sera un grande benefaction pro tote
le mundo. Equalmente le personas non educate (justo proque illes non
es educate) non debe regrettar que on impone les le studio de qualque
centenas de ver parolas international. Al contrario illes vole haber
le derecto de protestar, si on insenia les parolas artificial, le
definitive successo del qual non es probabile e que in ultra differe
de un systema artificial al altere.
Mais le systemas con derivation artificial es ancora plus destructive
que on pote creder. In un articulo publicate in le revista Lingua
Internationale de 1911 io demonstra que aqueste systemas, pro facer
possibile le derivation artificial, es fortiate deformar
arbitrarimente ["segun multa e partikulara motivi" que le Akademio de
Ido declara] le internationalissime radices. Ora, si un grande parte
del radicario es deformate, le studentes del lingua, non pote saper
qual radices es deformate qual non, illes es obligate a apprender cata radice,
equalmente illos, que ille cognosce ben. Illes es obligate a apprender
de memoria le 6000 radices, que es necessari pro constituer un lingua
plus o minus complete. On arriva dunque a aqueste resultato,
imprevidibile e contradictori, que pro facilitar le studio del
derivatos, on complica enormemente le studio del radices. Sub le
pretexto de adjutar le memoria, on successa solmente in supercargar
lo, proque on fortia homines apprender de memoria 6000 radices
arbitrari e disapprender milles de derivates, que tote le mundo
cognosce.
On debe renunciar a aqueste chimera del derivation artificial. Proque
existe un ver vocabulario international, possidente al presente plus
que 55000 parolas, nos debe adoptar lo, tal, como illo es, e evitar de
deformar lo, sub qualcunque pretexto.
Le systemas artificial es solmente pensatas de utopistas e amusamento de
dilettantes. Pro le interesse de nostre grande e belle idea nos debe,
in fin, devenir practic e abandonar procedimentos, que es hereditate
del linguas a priori.
Le pur e simple adoption del real vocabulario international es le ver
solution del problema del lingua international.
Aqueste solution natural non exclude le adoption de un systema regular
de derivation. Mais le systema de derivation non pote esser imaginate;
illo debe esser trahite del vocabulario international mesme. Le systema
de derivation non debe esser un generator preexistente del
vocabulario, mais un subsequente explication e corroboration de illo.
--
Archivos e disabonar: http://listserv.icors.org/archives/INTERLNG.html
|
