RESPONSA A INGVAR
per Stanley Mulaik

Il es jam infortunate que io non esseva capace de participar in le reunion
de interlinguaphonos a Gdansk e presentar mi proprie puncto de vista
super questiones super le uso de interlingua levate per Ingvar Stenstrom.
Totevia alcun del remarcas de Ingvar esseva dirigite a me, e io vole
prender iste opportunitate de responder.  In tanto que su remarcas es in
le sito del web de www.interlingua.com, io usa iste foro pro disseminar
me responsa.

Io admira multo Ingvar, qui es hodie le grandissime vetere
interlinguaista inter nos, un ver "Papa Interlingua". Io crede que
ille es chefmente responsabile pro le successo de interlingua in le
paises scandinave, e per isto, possibilemente de interlingua depost
multe annos a iste hora.  Io specialmente crede que su experientia
in inseniar interlingua in le scholas de Sveda es de valor
inestimabile a nos pro monstrar le via per le qual interlingua pote
adjutar juvene studentes a comprender melior non solmente le legato
latin e grec in lor proprie linguas materne mais linguas extranee
como anglese e le linguas romance.  Io saluta Ingvar pro su
complimentos!

Totevia, io es facite inquiete per iste recente discurso a Gdansk
per Ingvar, proque ille pare preoccupate con un thema que io trova
contra le spirito de interlingua que io ha observate personalmente
in Dr. Gode e in su multe essayos: iste spirito es que nos debe usar
methodos scientific e objective pro resolver questiones linguistic in
interlingua, o si istos manca in resolver le situation, tolerar le
gentes a haber le libertate de selectionar formas diverse
consistente con le internationalitate. In contrasto, Ingvar vole
usar le pression de conformitate al gruppo a producer un
uniformitate de usage que es in accordo con su proprie stylo de usar
interlingua.  Possibilemente isto es equalmente le stylo de multe
scandinave interlinguaphonos qui ha apprendite lor interlingua de
Ingvar.  Pro circa 40 annos illes ha usate su dictionario de svedese
e interlingua e es commode con illo.  Il pare que Ingvar vole
proteger su investimento in su dictionario. Nonobstante, il ha un
crescente numero de usatores de interlingua de altere partes del
mundo qui non ha le experientia scandinave, qui ha conceptiones
differente que aquellos de Ingvar. Proque es Ingvar incommode con
iste diversitate? Proque ille insiste super le homogeneitate e
conformitate secundo su proprie stylo?

Ingvar ben sape que le question non es le varietate de particulas
listate in le IED.  Si nos applicava le principios de IALA nos
poterea eliminar 80% de consideration immediatemente.  Nos cognosce
que Dr. Gode includeva le particulas in [ ] in le IED como un idea
tarde justo ante que le IED esseva inviate al imprimitores.  Ille
diceva a Blair, "Collige  particulas de altere linguas constructe
que non esserea troppo ridicule in le contexto del particulas jam
in le IED."  Su intention esseva ecumenic.  Ille sperava que le
adherentes de altere linguas constructe usarea su dictionario pro
constatar le formas international in lor linguas, e ille voleva que
illes sentirea commode con le dictionario per trovar lor particulas
in illo.  Ille non anticipava que quando adherentes de iste altere
linguas ha partite de lor proprie linguas a abonar se a interlingua,
que illes usarea iste mesme particulas de lor linguas original.  Isto
esseva le caso quando un grande numero de occidentalistas migrava a
interlingua.  Ric Berger esseva chef inter illes, e per su Currero
International, ille faceva popular "ma", "anque", "alora", "troppo",
"pois", "celle", "ci", "la", "tamben", "qualque", "qualcuno",
"sur", "sera", "son", e multe alteros.  Necuno de istos es un
prototypo de tres variantes in le linguas de controlo, e de facto in
certe casos, illos ha reimplaciate prototypos (p.e. "mais", "super" e
"post"). Isto non es a dicer que il non ha un rationamento compatabile
al conception de interlingua de IALA in appoio de alcun de illos.
Mais Berger non provideva alcun coherente rationamento linguistic pro
lor adoption in su Currero. Non le minus, le parolas que iste parolas
reimplaciava esseva particulas purmente latin, que equalmente non
esseva prototypos de particulas in le linguas de controlo.  Totevia,
Dr. Gode non faceva indication de iste facto per mitter le [ ] circa los.
Obviemente multe interlinguaistas non amava le particulas de pur latino,
e Berger mesme evidentemente esseva uno de istos. Mesmo Ingvar non
ama le particulas de pur latino in le majoritate de casos, proque,
como ille dice, illos es incomprensibile sin un dictionario latin.
E in isto, io e ille es in accordo.

Lo que io falta de su essayo es que ille pare haber abandonate le
theoria de interlingua in favor de argumentos de convention basate
super le 500 plus o minus scandinave interlinguaphonos que ille ha
educate a su stylo de interlingua.  Ille critica mi usage de "mais",
que io ha usate desde 1960. Mais su critica non es que illo non es un
prototypo inconsistente con le theoria de interlingua. Illo justo non
es conventional secundo su dictionario svedese-interlingua e su
communitate de scandinave interlinguaphonos qui usa aquelle
dictionario. De plus illo es confundibile, ille dice, con le parola
"mais" in le IED, que es le cereal. (Un argumento pote esser facite,
que, pro remover iste confusion, nos pote declarar que le prototypo
del cereal es "maiz", lo que illo historicamente es, ben que "mais"
es in le majoritate in le linguas de controlo).  Totevia su
argumento secundo convention e confusion non es un argumento seriose
in le theoria de interlingua.  Il ha numerose parolas con le mesme
forma e distincte sensos in interlingua. Per exemplo "leger"
(lectura) e "leger" (collectionar).  Lo que es surprendente es que
Ingvar ha le expertise linguistic a facer un argumento linguistic,
mais in iste caso, ille non lo possede, proque le parola "mais" es
toto prototypic con tres variantes: fr. "mais", ital. "ma", esp.
"mas" ptg./braz. "mas". Illos es toto derivate de un forma in le
latino vulgar *magis, con le -g- deveniente un -y- e essente
absorpte per le vocales a cata latere.  Ingvar es contente a lassar
le parve communitate de 100-500 scandinavos influentiate per su
dictionario e alcun pauc alteres decide le question per convention,
como si interlingua non ha un theoria que su adherentes es fer in
pretender es le base pro su superioritate in resolver questiones
linguistic. Nonobstante, quando on manca un argumento vermente
linguistic, il es melior non a dicer nihil e tolerar le diversitate.
Isto esseva le via de Gode.

Ingvar pare facer le argumento que le practica de un lingua de un
communitate es solmente determinate per le accordo del communitate.
Si io vole communicar con te e io usa parolas differente que le tue,
io non va communicar. Il ha un certe veritate in iste conception.
Ille vole arguer que le parve communitate de interlinguanos ha
constate le standard de usage.  De plus, si illes ha abandonate lor
theoria e principios, isto es solmente natural, proque le usage
hodie determina le norma.  Totevia, isto es totalmente simplistic.

Le lingua non es un processo que disveloppa cecamente in un
communitate. Un lingua pote esser un objecto del pensata.  Su
parlantes pote modificar lor practica secundo lor desiros e
conceptiones del lingua. In le historia del germano, multe parolas
latin e francese habeva entrate le lingua. Alora un critico
litterari ha concipite que iste usage esseva mal, que le germanos
debe retornar a lor germano pur.  Su influentia ha cambiate le
practica in diminuer le usage de certe parolas latin in germano. De
facto e Ingvar e io depende super iste facto super le lingua, que
nos pote guidar nostre practicas secundo nostre conceptiones de
interlingua, e iste conceptiones pote esser cambiate per le argumento
e le persuasion.  Ingvar vole que tu seque su conceptiones de un
lingua que conforma a su conceptiones e su dictionario e le
communitate que lo usa.  Isto es le mesme rationamento usate per le
Academie Francais in essayar a influentiar le usage del francese per
appellar al authoritate e mesmo le legislation. Un societate
democratic como le anglese lassa quicunque facer argumentos super
le bon practica, e illes qui pare dar bon senso es audite e
sequite. Mais necuno es un authoritate absolute, e cata cititano
pote sequer su proprie inclinationes sub le restrictiones de
acceptantia de su co-cititanos.

Mi position es que interlingua es basate super un certe conception
inseniate per Dr. Alexander Gode.  Isto es que interlingua es un
standardization de un jam existente realitate de un vocabulario
international in le linguas europee del region que ille ha
appellate "Romania", le region de populos cuje linguas es sub le
influentia del latino e su linguas filial.  Interlingua es fundate
in le practicas lexic e grammatic de milliones de individuos, non
100 o 500. Le regulas e methodos usate per IALA pro facer iste
standardization esseva solmente selecte pro rationes practic.  Le
linguas de controlo esseva selecte pro varie rationes, non le minus
esseva que illes esseva major centros de radiation e absorption de
parolas a e de altere linguas. Lor numero esseva limitate pro
reducer le labor de standardization post que illo esseva
determinate que le uso de un plus grande numero de linguas solmente
facerea cosas complexe e non producerea resultatos que differea
multo que le resultatos de usar un plus parve numero.  (Isto non es
a dicer que il haberea necun differentias de toto).  IALA habeva
succedite in disveloppar multe bon methodos.  Mais io non crede, e
io non crede que Dr. Gode lo credeva, que illes esseva absolute in
definir lo que es le vocabulario international.

Ora io generalmente ha necun major argumentos contra le methodos usate
per IALA.  Nonobstante, io differeva con Dr. Gode justo al puncto
ubi ille ha abandonate su methodos pro usar particulas de pur latino,
recognoscibile a necuno sin un dictionario latin, proque su regula de
tres falleva de extraher certe particulas del linguas de controlo.
Assi io reprochava Dr. Gode pro non esser consistente in su methodologia.
In le caso de altere parolas ille habeva multe technicas supplementari.
Quando le regula de tres falle, cerca altere linguas como le germano e/o
le russo pro discoperir un o duo variantes que se junge con variantes de
linguas primari de controlo pro determinar un prototypo con senso commun.
Si isto falle, selectiona le parola que es le plus comprensibile
internationalmente o que se basa super altere formas jam international.
Le mesme technicas pote esser usate con le particulas.  Il es obvie que
a trovar particulas grammatic commun al particulas romance del linguas
de controlo, il esserea inutile a cercar le particulas del linguas
germanic o slavic.  Assi il me pare rational a cercar altere linguas
romance pro determinar lo que esseva le formas le plus commun in le
lingua protoromance del romanos.  Catalano, romaniano, provençal e
varie sublinguas de italia es possibile candidatos.  Isto non es pro
facer le lingua "catalan" mais a facer le linguas de controlo,
que usualmente jam provide duo variantes in iste casos que falle le
regula de tres, de haber alque que inclina le balantia in un certe
direction a un solution.  Isto ha essite mi philosophia.  Io vole
esser consistente in cercar solutiones prototypic fundate in le
linguas de Romania.

A vices io ha pensate que possibilemente le ration que dr. Gode
abandonava su methodos supplementari pro usar particulas latin
esseva basate plus super considerationes politic que linguistic.
Ille voleva attraher le adherentes del latino sine flexione e mesmo
le ecclesia catholic de Roma a interlingua, e a introducer
particulas latin a casos que initialmente falleva le regula de tres
esseva un conveniente puncto a que a facer lo.

Lo que es stupefacente a me es que Ingvar es ben educate in le
philologia e le linguistica.  Totevia ille non critica mi usage de
"mais", "aquelle", "aqui" super fundos philologic mais super le
fundo que io non me conforma al dialecto del scandinavos qui usa su
dictionario, qui ha functionate multo ben durante 45 annos sin alcun
problemas in usar "sed, ma, ille, hic", etc. durante que a vices
illes questiona illes mesme le usage de particulas latin a causa de
lor manco de recognoscibilitate sin un dictionario latin. Io es
certe que si un gruppo esperantese scandinave habeva jungite
interlingua in 1956 e usava particulas esperantic, que illes poteva
functionar multo ben equalmente durante iste 45 annos.  Il non es un
question de functionar adequatemente.  Le question es--si nos jam
crede que le particulas latin, usate quando le regula de tres ha
fallite, non es recognoscibile a milliones sin un dictionario, e
que iste certe particulas latin non es parte del currente standard
medie europeo--como pote nos trovar solutiones que es plus
consistente con iste realitate? Ingvar pare non voler tractar
iste problemas in iste maniera.  Ille vole contar le nasos inter su
grege e declarar que illes ha decidite in le majoritate le question
per lor usage.

Io introduce un quotation de dr. Gode que pareva in le
International Language Review de 1958 in un public littera a Robert
Powell,  un esperantista (io traduce del anglese):

"Super fundos historic e philologic nos pretende que il _ha_ un lingua
commun del occidente, manifeste in variantes, precisemente como le germano
general existeva latentemente, manifeste in su dialectic variantes un
longe tempore ante que istos esseva finalmente facite a converger se in un
concrete systema linguistic.  Aquelle commun lingua del occidente (que
necuno in particular pote pretender a haber fabricate) ha essite
appellate Standard Medie Europeo (SME) per Benjamin Lee Whorf.  Nos lo
appella interlingua.  E ora nota: Le specific systema de communication
que nos promove sub le mesme nomine es mermente le melio que nos
poteva facer in probar a poner SME super papiero.  Aquello, a proposito,
explica proque theoreticos de interlingua es (1) extremissimemente
liberal e elastic in lor attitude quando emendationes es proponite
con le pretension que illes representa SME plus completemente e (2)
extremissimemente rigide in lor dogmatismo quando compromisos con
characteristicas non de SME es proponite."  Io non vide Ingvar essente
multo "liberal" e "elastic" in su presente position con respecto a me
Mais io vole adherer al vision de Standard Medie Europeo.
Possibilemente Ingvar non jammais comprendeva iste philosophia de
Dr. Gode ni ha absorpte su attitudes professional al mesme grado.

Ora, pro clarificar mi position:  io ancora propone e usa "aquello"
< "accu + ille" in loco de "ille" pro le demonstrativo remote basate
super espaniol, portugese, italian, catalano e romaniano. "Ille" non
es in illo mesme le prototypo commun al demonstrativos remote del
linguas de controlo. Illo esseva semper precedite in latino popular
per un forma de "ecce", "eccu" o "atque", usualmente un fusion del
ultime duo. Le fusion de iste formas produceva le formas del
demonstrativos in le linguas moderne romance.  De plus "ille" es le
mesme como le pronomine del persona tertie. Mais a causa del
espaniol moderne que usa "este" in loco del historic "aqueste" usate
in partes de Espania ante 1580, io usa "iste" e non "aqueste". Assi
Ingvar pote cessar a citar isto como mi usage. Io usa  "aqui" <
accu+hic < atque+hic, eccu+hic in loco de "hic", de plus super le
base del espaniol, portugese, italiano, catalano e romaniano.  Io
justo recentemente ha habite le opportunate a cercar le linguas,
provencal e catalano pro le adverbo de loco remote = lat. illac.
Provencal, le francese, e le italiano appoia "la" e
espaniol/portuguese/catalan alla es mermente derivate de ad + illac
e equivalente in senso a "a la".  Assi io ora usa "la". Mais "aqui e
a la" ("Ille cercava aqui e a la.)

Ingvar meravilia que io me preoccupa con iste questiones. Ille dice
que io ha apparite in le scena con iste "reformas", durante que pro
45 annos illes ha functionate ben sin illos.  Ille falle de intender
que io ha comenciate usar iste particulas collateral 40 annos
previemente, e con mi retorno post 30 annos de un carriera como
professor e statistico, io continuava ubi io ha quitate a aquelle
tempore. De plus io non vole reformar alcuno.  Si alcuno vole
reformar alcuno, il es Ingvar qui vole reformar me a su dialecto.
Del inititio mi sol interesse ha essite in constatar formas in
accordo con le standard medie europeo pro le particulas latin
que dr. Gode usava pro plenar le cavos in su lista de particulas
international a causa del fallimento de su methodologia basate super
le inclusion de solmente tres linguas romance in le lista de linguas
de controlo. Mi sol objecto esseva a monstrar que con un minorissime
modification del methodologia, nos pote constatar formas in accordo
con le standard medie europeo, que es immediatemente recognoscibile
a multe centos de milliones de gentes, in contrasto al particulas
latin que require le cerca de un dictionario latin pro comprender
los.  Il non es pro me a dicer que tu debe usar iste particulas.
Io solmente vole monstrar que tu es libere a usar los sin timor de
censura proque illos non es legitime standard medie europeo. E
certemente necun interlinguaista ha le derecto a arguer que illos
es impermissibile proque illos non se conforma a un particular
dialecto de interlingua que ha levate se in certe regiones de nord
Europa.

Ingvar me accusa de crear un dialecto.  Que es tanto amusante a me
es que io presume que Ingvar crede que ille non parla un dialecto de
interlingua. Si isto non es le caso del olla que accusa le caldiera
de esser nigre, io non cognosce un melior caso. In loco de arguer
que io usa formas que non es standard medie europeo, commun al
linguas de centos de millones de gentes, ille argue que io non usa
formas familiar a ille e su 100-500 amicos in nord Europa, que illes
ha usate inter se pro 45 annos. Ille argue isto ante que le gentes de
sud Europa o le hemisphero occidental ha jungite le causa de
interlingua in bastante numeros a establir un population
representative de tote le Romania, sub conditiones ubi illes es
libere de selectionar toto lo que es possibile como standard medie
europeo.

Io vide necun periculos pro le unitate de interlingua in dialectos.
(Mi 'dialecto' differe que lo de Ingvar in solmente un pauc parolas,
que face iste accusation que io impericula interlingua ridiculose).
Io vide un plus grande periculo que pote disunir nos si un gruppo de
interlinguaistas comencia a accusar un altere del nonconformitate a
lor dialecto. Tal accusationes es divisive e totalmente non necesse
quando illos ha necun base scientific a appoiar los.  Nos pote tolerar
le diversitate quando le scientia non provide un direction unic. Un
altere periculo que io vide es que le philologos qui possibilemente
va esser appellate per governamentos a considerar interlingua va
vider que interlingua non es plus basate super principios scientific
e objective, mais super le usage de un parve gruppo de gentes.  Illes
va tractar isto como justo un altere gruppo de amateures, un culto, e
dimitter lo sin plus studio.

Io non comprende su critica del "interlingua ad hoc" in messages del
gruppos de discussion. Le pigresse es ancora un bon excusa quando on
parla spontaneemente e oblida le parola correcte o es confundite per
un parola similar in su proprie lingua materne.  Isto non es un
major periculo.  On va eventualmente corriger le error, o alcuno va
corriger lo.  E il non es necesse a semper corriger le errores de
alteres, quando isto face le communication constricte.  Tote le
mundo non ha equal capacitates linguistic, specialmente non equal a
lo de Ingvar.  Ille pote assumer un plus legier attitude.

Malgrado le facto que il ha necun verbos irregular, il ancora ha
participios perfecte irregular.  Illos es inextricabilemente un
parte de tote le linguas europee que ha prestate a illes del latino
varie parolas derivate de verbos con themas participial irregular.
Io crede que nos pote incoragiar le occasional usage consciente de
iste participios perfecte irregular.  Alora on pote melior comprender
proque on adde -ion, -ive, -ura, -or, -ori, -orio al thema del
participio perfecte post remover le -e, in tote le casos, usante
le thema "irregular" quando illo existe. Assi "crear, create,
creation, creatura, creative, creator".  De plus, "colliger, colligite
o collecte, collection, collective, collector." (Isto es justo un
reformulation del regula latin in interlingua. Illo cambia nihil
altere que a reducer le numero de regulas a rememorar).  Possibilemente
de Whal non haberea amate isto, mais illo es realitate e naturalitate.
Con respecto a altere suffixos, illos es appendite al thema del verbo
mesme.

Con respecto al question de Ingvar al professor del linguistica
general: "Si un lingua descendente del latino (o del protogermanico)
es parlate in un village per solmente 100 homines, esque le
_evolution_ de iste lingua es dirigite per le latino (o Urgermanisch)
o -- pensata horribile -- per le usage de iste parvissime gruppo
de humanos qui usa le lingua cata die."  Le responsa es "Il se
depende.  Si il ha un inseniante como Ingvar in aquelle village,
ille va facer cata habitante del village a rememorar a usar su
dictionario, e possibilemente le influentia latin (urgermanisch)
va continuar."

Stan Mulaik