d[990530] x[Allan Kiviaho] KivA-95U
s[Le verbo "ESSER" in interlingua]
Courier New 10 necessare est.
Estimate missionarios de interlingua!
Io scribeva in mi previe message:
---------------------------------
On se demanda an il esserea bon de acceptar formas
irregular de verbo principal "esser", e, forsan, anque
"haber" ("Haber" forsan non, post toto)? Interlingua
jam permitte alicun irregularitates con le verbo
"esser". Io retorna a iste question un pauc plus
tarde.
Io ha prendite nota de facto que un persona qui vide
interlingua a prime vista es un pauc disturbate de
facto que le verbo esser es "es" in omne personas e
anque in singular e plural. Le verbo "esser" es ja
irregular in omne linguas, al minus in le linguas
europee. Un ubiquitari "es" disturba.
Interlingua ha formas irregular pro "esser" e le
classicos de interlingua illos usava plus sovente quam
le interlinguistas hodierne.
Prof. Ferenc Jeszinszky, le interlinquisator principal
del UMI, ha scribite in "Currero, Magazin in
Interlingua" 20(1983):73 (julio-septembre):
------------ o0o ------------
Fr. Ferenc Jeszenszky
=====
ESSER
=====
Un del pauchissime verbos irregular in interlingua es
ESSER. Pro comprender le causas de su irregularitate -
sed etiam pro apprender alique interessante - vamos
sequer su historia peculiar.
Era un tracto specific del lingua latin que in illo le
radice del verbos semper se terminava in un vocal (-a,
-e, -o, -i): ama, vide, audi, etc. - excepte un sol
verbo cuje radice era ES. In le latino archaic le
desinentia del infinitivo era -se. Assi il habeva le
infinitivos amase, videse, audise, etc. - e ESSE. Era
un tracto interessante del latino si-nominate
rhotacismo - id es que in certe casos le s intervocal
deveniva r (assi se cambiava p.ex. le vocabulo corpus
in nostre corpore). A causa del rhotacismo etiam le s
del infinitivos deveniva r: amare, videre, audire,
etc. - sed le ESSE non se cambiava, post que le
rhotacismo nunquam afficeva le s duple.
In le presente le radice ES obteneva desinentias
regular, e nasceva le formas sequente:
singular plural
-------- ------
1me persona esum esumus
2nde persona ess estis
3tie persona est esunt
Al tempore del latino classic iste formas jam se
simplificava:
singular plural
-------- ------
1me persona sum sumus
2nde persona es estis
3tie persona est sunt
Studiante iste tabella non es difficile discoperir le
ancestres del formas irregular trovabile in le IED:
SO, SOMOS, SON
Le radice preterite (passate) del verbo ESSE haberea
essite regularmente ESA, sed a causa del rhotacismo
etiam isto deveniva ERA, un bon cognoscentia del
interlinguistas.
Le radice regular del conjunctivo haberea essite ESI,
hic il non habeva le rhotacismo, quia le e dispareva,
e appareva le radice SI, le ancestre del SIA
interlingual.
Le historia ulterior del infinitivo ESSE es multo
amusante. Al tempore quando nasceva le linguas
romance, on non sentiva plus que ESSE es un
infinitivo, pro isto on lo provideva de un desinentia
-re a fin de obtener un "ver" infinitivo, assi se
produceva le forma ESSERE, habente propriemente un
duple desinentia de infinitivo. Inversemente, le forma
ESSE era sentite esser un radice, del qual se
originava le participio active ESSENTE, patre del
importante vocabulo ESSENTIA. Del ESSER,
respectivemente ESSE, nos ha in interlingua le formas
regular ESSEVA e ESSITE.
In le linguas romance le futuro, respectivemente le
conditional es construite per le infinitivo +
desinentias cuje forma prototypic es -a,
respectivemente -ea. Le formas ESSERA, ESSEREA in omne
linguas romance perde lor prime syllaba, pro isto on
pote usar in interlingua le formas grandemente
international SERA e SEREA. Istos suppone que existe
le infinitivo SER, vermente trovabile in le IED. De
isto jam ha essite derivate le participio passive SITE
(e SER e SITE ha un base in le linguas iberic), sed
obviemente nunquam le impronunciabile presente S, le
passato SEVA, o le participio active SENTE (del qual
on non poterea derivar ESSENTIA).
Le evolution schizzate in supra ha producite le varie
formas collateral in interlingua. Quanto a me, del
formas irregular io personalmente prefere ERA, SERA, e
SEREA, proque in illos se incontra le naturalitate, le
internationalitate, e le brevitate (un tracto assatis
importante apud vocabulos sovente usate). Sed io non
usa le formas SER e SITE exclusivemente iberic; e al
SO, SOMOS, SON io prefere le simple ES, le plus
archaic e le plus moderne.
Ex "Heraldo de Interlingua"
------------ o0o ------------
Allan Kiviaho:
Isto era un analysa interessante.
Mi preferentias non totalmente son de accordo con le
preferentias de prof. Jeszenszky.
Ecce mi preferentias tentative:
Io SO Nos SOMOS
Tu ES Vos SON
Ille, Illa, illo ES Illes, illas, illos SON
Io, tu, ille ... nos, vos, illes ... SERA
Io, tu, ille ... nos, vos, illes ... SEREA
Io, tu, ille ... nos, vos, illes ... HA ESSITE
Salutante
Allan
|
