d[010323] x[Kiviaho Allan] z[KivA-13M interlng AalE GruR JesF KalJ KanI
KosO StoJ]
s[Tallinn, Estonia 010321--22] c[+chacos +deportationes +estonia +keres]
Car gentilesseres human, usa le fonte Courier New 10
o Courier 10 pro tener le tabulas in ordine, per
favor!
[log in to unmask]
[log in to unmask]
[log in to unmask]
[log in to unmask]
[log in to unmask]
[log in to unmask]
[log in to unmask]
[log in to unmask]
Salute!
Io visitava con mi marita Tallinn, Estonia, le
2001-03-21--22. Nos viagiava con un nave finlandese
"Nordlandia" del Eckerö Line. Como le majoritate de
companias de naves de passageros in Finlandia, iste
compania Eckerö Line es aalandese (Ahvenanmaa/Åland/
Aalandia), un gruppo de insulas inter Finlandia e
Svedia. Aalandia es quasi 100 % svedophone e illo ha
un autonomia extensive.
Al Terminal del West de portos de Helsinki io
reguardava un insigno:
Lingua Pronunciation
----------------------------- --------------------------------
Finnese
Rajavartiolaitos, toimisto Rayavartiolaitos, toimisto
Svedese
Gränsbevakningsväsendet, byrå Grensbevaakningsveesendet, büroo
Anglese
Frontier Guard, office Frontiö gaad, ofis
Estoniano
Piirivalve, kontor Piirivalve, kontor
Russo
Pogranicznaya ohrana, kontora Pagranicznaya ahrana, kontora
Interlingua
Guarda de frontiera, officio Guarda de frontiera, officio
Secundo le recercas le plus recente le separation
inter le finnos e estonianos ha occurrite plus
previemente quam on ha credite usque nunc. Le Il es
interessante e sovente amusante comparar le parolas
de finnese a illos de estoniano. Multe parolas son
identic o quasi identic o al minus ha un radice
mutual que es facilemente recognoscibile. Sed sovente
le signification de parolas differe inter se, mesmo
radicalmente. Le Golfo de Finlandia ha essite un
barriera considerabile.
E.g. le frontiera es "raja" in finnese e "piiri" in
estoniano. Sed "piiri" es in finnese "districto" o
"circulo" o "rondo" (piiritanssi = dansar in rondo).
Guarda de frontiera es in finnese "rajavartio" sed
le correspondente parola estonian, "piirivalve", un
finno percipe "piirivalvonta" = surveliantia de
districto. Hm, forsan un soldato del guardia de
frontiera finlandese guarda sed su collega estonian
solmente "survelia". Iste burla non face justitia
a estonianos sed le facto est que le piirivalve
estonian solmente survelia, non guarda, le frontiera
de su patria contra le hordas finlandese que cata die
invade Estonia e retorna con vaste cargamentos
de bira, vodka e altere elixires alcoholic. Le amica
estonian de un collega de nostre filio dice: "Le
finnos trova su felicitate in simple cosas, como in
brandy ...!".
Ben, in Finlandia le elixires divin son severissimo
taxate e on pote sparniar un astronomic summa de
moneta per apportar le biberage ab Estonia o Russia.
Io crede que le motivo de finlandeses pro apportamento
le biberage es un protesto contra le oppression per
nostre governamento. Finlandia luctava pro se le
libertate in 1918 sed le systema tzaristic de
governamento ha continuate a nostre dies, plus o
minus.
Le Union Europee ha demandate que Finlandia debe
augmentar le quantitate del spirituoses que on es
permittite apportar sin taxas ab un pais que non es
membro del Union Europee. Hodie un persona es
permittite a apportar 45 bottilias de bira si ill(a/e)
ha esiste in un pais non unioneuropee al minus 20
horas. Le governamento tyrannic de Finlandia resiste
ardemente sed le Union Europee ha decidite que ab le
anno 2004 io e mi marita son permittite apportar 660
bottilias de bira insimul. Nunc nostre problema grande
es que como pote nos, duo vetule pensionatos, portar
660 bottilias de bira? E biber illos?
Un del grande privilegios de essente un pensionato, un
bubo (io e mi marita nomina nostre viages a Tallinn
"excursiones rehabilitative de bubos") es que nos pote
viagiar in dies de labor e le naves non son multo
plen. Nos poteva seder durante tote le viage (3.5
horas) in le cafeteria que io usava pro traducer
alicun articulos a interlingua. Le numero de
statouniteses era exceptionalmente grande, inter illes
un schola de pueros ex Pennsylvania con lor
inseniatores. Iste schola era obviemente de alte elite
proque le scholeros era multo polite e ben
disciplinate. Illes supernoctava in Tallinn como nos.
Omnes era prime vice in Europa sed illes respondeva
"no" a mi question an illes vaderea etiam a Russia
(multe statouniteses qui veni a Helsinki visita etiam
Sankt Peterburg).
Al porto de Helsinki io trovava un guida
finnese/estonian "The Baltic Guide", martio 2001 que
dava information touristic super Tallinn (in finnese)
e super Helsinki (in estoniano). In iste guida io
trovava le sequente articulo interessante que io
traduceva a interlingua:
========================================
LE TRAINOS DE MARTIO
Antti Sarasmo
Picturas: Le archivo historic de Estonia
========================================
Quando le longe trainos partiva le railes lateral de
stationes on jectava tra le aperturas de ventilation
de wagones a bestial schedas, plicate a compacte
pacchettos. Le arrestatos voleva informar le ultime
vice a lor parentelas super lor fato. Que era le
destination de trainos, nemo sapeva. Le gente
subsequeva le trainos ab distantia secure e colligeva
le schedas a terrapleno, surprendente multe letteras
trovava lor destinationes.
Il era le fin del martio 1949 e Estonia era dissipate
per un deportation in massas, non le sol, sed le plus
grande. Iste vice ca 20 700 estonianos era deportate
ex lor casas. De illes era viros 20.8 %, feminas
49.4 % e infantes 29.8 %.
Le incubo habeva comenciate ante alicun dies. In le
nocte matinal le portas de casas rustic era malleate,
le soldatos e militia entrava in. On diceva que il es
le momento de partir. Le gente era date 1 a 2 horas
tempore pro impaccar. Le vita de un familia era
salvate per un amical soldato russe qui avisava le
patre del familia que ille deberea pender con ille
tanto multe utensiles de ebenisteria como possibile.
On trovava ja in un proprie casa de campania in
plenitude e serra e plana. Con iste utensiles de
ebenisteria le patre deveniva plus tarde in Siberia un
ebenistero in un kolhoz e le familia poteva evitar le
morte de fame.
Le mones non era date tal bon avisos e le omnes non
sapeva prender con illes utensiles necesse. 15 % de
estonianos deportate moriva in Siberia.
Intertanto le familia impaccava le activistas local de
partito veniva a casa pro invertar le dominio que
debeva esser confiscate al stato. Tunc multe
valuabiles dispareva in le tascas de inventariatores e
lor cognites, le bon cavallos era cambiate a melior e
le benes mobile era prendite a uso proprie.
Le deportation de martio era un operation
minutiosemente preparate. Jam menses antea le
committees districtal, le committees executive de
communitates e le NKVD local ("le commissariato del
affaires internal") habeva scripte listas de nomines.
Le deportativos era selecte in accordo de certe
criterias general sed le selection era
comparativemente fortuite. Proque le Union Sovietic
era un economia planificate on habeva quotas etiam
super le inimicos de populo, date ab Moskva. Ergo in
addition al proprie listas de deportativos il habeva
listas de reserve. Il sovente occurreva que quando le
familia deportative non era a casa le familia del
reserva era deportate e le deportativos original
poteva continuar lor vita quotidian. Al nivello local
il non era prudente de querelar que il non trovava in
le area tanto multe ver inimicos de populo como
estimate in le planos. Le plano era pro executar e on
era permittite deportar alicuno qui on voleva.
-----------------------
Le deportation comencia
-----------------------
Il occurreva in le nocte al 25e de martio. Soldatos,
militia, activistas del partito e vehiculos era
collecte a casas del sovietes executive de
communitates. Le representativos de NKVD distribueva
listas de nomines a gruppos e le viage comenciava. Le
gruppos de deportation apportava lor preda a centros
communal, ab quales le gente era transportate a
stationes ferroviari. Ab stationes le trainos
comenciava lor tarde viage de plure septimanas a
Siberia.
Durante le viage le pitancia era mal e plure malade o
vetule personas moriva ante le destination. Decisive
pro le superviventia era qual alimentia on habeva a
casa ante le deportation, proque on era principalmente
abandonate a su proprie medios. Le plus difficile
habeva le matres de parve infantes.
Le explanation al alte percentage de feminas e
infantes inter le deportativos era que lor maritos era
jam arquebusate o apportate a campamentos de
detention. Illes habeva essite e.g. functionarios
communal o membros del guardia national (kaitseliid,
Schützkorps) o habeva luctate in filas de unitates
estonian del armea german contra le Armea rubie.
Solmente in rar casos un familia deportative era
permittite restar integre, generalmente le familias
era dispersite durante le viage e le viros era
deportate a un loco differente quam le feminas e
infantes.
Al destination le fato trirava de billetes de lotteria
de vita. Si on trovava se in un loco ubi un non poteva
trovar proprie travalio e ubi on non poteva haber
proprie terra cultivabile pro vegetabiles on a pena
poteva superviver. Postea, que omne objectos ex casa
habeva essite vendite le fame final arrivava.
Le alteres era plus felice, illes veniva a locos ubi
on poteva cultuivar qualcosa etiam pro se ipse. Le
plus ben arrangiava se le familias rural, illes era
usate de laborar, illes sapeva facer omne obras
agricultural e illes habeva experientia in economisar
e planificar pro futuro. Al inseniatores, empleatos e
habitantes de citates era le superviventia plus
difficile.
-------------------------
Superviventia per patatos
-------------------------
Le familia del patre ebenistro habeva le fortuna de
restar integre e pervenir in un kolhoz typic siberian.
Mesmo le habitantes local habeva solmente pauco de
alimentia, le patatos que era rostite in furno in
carentia de grassia era le cocina principal de omnes
usque le morte de Stalin. Post isto le vita deveniva
plus facile, sed usque illo pan era vendite solmente a
empleatos de kolhoz, non a su obreros. Como
supplemento de patatos on trovava alicun edibile ex
natura, e.g. radices de juncos de un proxime laco. On
poteva viver ex patatos sed in hiberno vernal le
nutrimento monotone e carentia de vitaminos appareva
se como abscessos e avitaminosis. Le vita era dur e on
poteva a pena superviver.
Le kolhozniki habeva cereal e vegetabiles solmente in
minimale quantitates a causa de fornimentos fortiate
al stato. Le recolta superflue on era permittite venir
al stato o distribuer un parte de illo inter le
kolhozniki. Quando on non obteneva profito, le
kolhozniki laborava practicamente gratis. Illes
superviveva solmente ex lor proprie agros de
vegetabiles. Felicemente le patato radicava ben mesmo
in Siberia.
Post le morte de Stalin, al fin de 1950'es, on poteva
jam retornar al patria sed tamen non a su proprie
municipalitate e le majoritate del deportativos
exploitava iste opportunitate.
Le deportationes era un cosa strictemente tacite in le
Union Sovietic. Naturalmente on sapeva de illos proque
quasi omne parentela habeva su proprie victimos del
deportationes, sed il era prohibite de dicer de illos.
Solmente post renascentia national del "revolution
cantante" on poteva fundar in martio 1989 le
"Memento", un association pro recercar le
deportationes. Illo ha collecte un catalogo de
deportativos e arrangia in cata martio le incender de
candelas pro memoria del victimas i.a. al station
ferroviari de Ülemiste in Tallinn, ab le qual un parte
de trainos deportative partiva.
--------------------
Le timor era un arma
--------------------
Con su deportationes del martio 1949 Estonia non era
sol, il occurreva deportationes ab omne paises baltic.
In toto in 1949-53 era seportate ab le paises baltic
ca 120 000 lituanos, ca 50 000 latvianos e ca 30 000
estonianos. Additionalmente antea plus que 75 000
baltos era jam in campamentos de detention. Un puncto
de vista del Union Sovietic le deportationes era
successose. Si de un nation de 850 000 gentes 30 000
gentes, qui era selecte quasi arbitrarimente, son
deportate, illo distribue timor. Cata uno apprendeva
que in le trainos del martio haberea potite esser ille
ipse con su familia. Le timor face humile, proque in
fin omne homine vole superviver.
Le humilitate monstrava se i.a. in fundar de kolhozes.
In aprilio 1949 practicamente omne fermeros de Estonia
adhereva a kolhozes. Le deportationes etiam
partialmente rumpeva le autoconfidentia del nation.
Usque isto le guerrilla de "metsäveljet" ("Fratres
forestal", partisanos estonian que luctava contra le
occupatores sovietic) habeva essite active sed post le
deportationes illo comenciava lentemente declinar.
Finalmente on comprendeva que nulle grande potentia
tene a cosa de estonianos. Usque illo le
radiodiffusiones de stationes del West super le
principios nobile re libertate e derectos human de
paises del West habeva mantenite sperantia e voluntate
de resister. Nunc on comprendeva que principios nobile
e politica practic son duo consas differente. On
comenciava se adjustar a pensata que il era le fato de
Estonia de restar occupate per le Union Sovietic e que
necuno estranie intervenerea a iste occupation.
- - -
Epilogo.
Io jocava chacos in le equipa national de Finlandia
contra le equipa del Eesti Nõukogude Sotsialistlik
Vabariik [In estoniano b es pronunciate como p, d como
t e g como k] alias Estonskaya Sovetskaya
Sotzialisticzeskaya Respublika alicun vices abhinc ca
40 annos. In Estonia nos jocava in Tallinn, Tartu e
Pärnu. Moskva faceva fin a iste matches proque le
relationes inter le chachistos de Finlandia e Estonia
deveniva nimis intime. Io habeva le honore de esser
cognite con uno de heroes national de Estonia,
grandmaestro de chacos Paul Keres. Le marita de Paul
Keres era un vice como visitante a mi marita quando
ille jocava in le match contra Finlandia. Paul Keres
es forsan le sol chachisto del mundo cuje pictura es
in un nota de banca. Ille moriva le 1975-06-05 in
Helsinki quando ille era retornante ab Canada. Io era
inter le chachistos finlandese qui escortava su
sarcophago al nave estonian quando le banda de musica
estonian sonava le marcha funebre de Chopin.
Paul Keres era un de plus famose chachistos del mundo,
"le secunde eternal".
Salutante
Allan
Un chachisto le secunde eternal (contate ab fin)
e un secunde in cata partita
|
